Thursday, February 26, 2015

ORGANIC FARMING LEH MIZORAM

Kan ram, Mizoram ah hian Organic Farming hi kan sawi fo thin a, tun hnai hian Central Sorkar Prime Minister Narendra Modi a kaihhruai hian Organic Farming kalpuina turin NE pual hian pawisa tam tak a dah a, chuvang chuan kan state pawhin Organic lam hi a hawi thar leh ta deuh niin a lang.


  MNF Sorkar lai 2005 vel khan Organic State ah kan inpuang hial a nih kha. Khatih lai khan State pawnah ka awm lai a ni ve a, Lo neihna lama zirtirtu Vaipa chuan Mizoram chu Organic State in ni ta rup mai, engtin nge in tih bik le aw, engtingne in kal pui zel dawn? tiin zawt titih in min sawi pui a, chu mi chungchang ziahna chanchinbu te min entir a.


Buh hmun (Sawleng kua)

Tun hnuah Organic certification chungchangah hian tawn hriat eng eng emaw ka nei ve a.  Spices Board of India hmalakna hnuaiah Certifying agency -Indocert leh USOCA kaihhruainain Mizoramah organic certification kalpuinaah ka tel ve tawh a. Mizoram sorkar rawih Panchvati Foundation kal tlanga Certifying Agency pakhat SGS hnuaia Organic Certification kalpuinaah ICS khawih tute zingah ka lo tel ve tawh bawk.

Kangvar ah kan feh @ Muallungthu ram

 Organic Farming hi thil tha deuh anga lang ni mahse, kan ram inrelbawlna hian a la zir tawk loh vang nge, a hlawkna tel miah lovin kan rama Organic Certification scheme te hi kan kalpui ni berin ka hria. Hun kal tawh a kan rama organic farming kan hlawhtlinpui loh na chhan ni a ka hriat then khat te -

1.                    Organic Farming ah hian zawm ngei ngei tur dan tam tak a awm a, heng dan te hi a hau tak ngaihtuahin farmers ten a rah chhuah an la tel tawk lo hle mai a, chu chuan Farmers te zingah dan zawm that peih tawk lohna a siam phah thin.

2.                   Mizoram hi tlangram a ni a, kan thli leh tuichhia te a luang darh thin a. Mual pakhatah ram zim te te mi hrang hrangin kan nei thin si a, Organic huan nei te chuan an ri (thenawm) a Organic ni lo huan nei te nena daidangtu (buffer zone) te siam vek a ngai thin a, heng te hi a awl ai loh em avangin loneitu tam tak chuan an ngaih thah fo thin a, chu chuan huan/lo kha Organic a nihna tur kawngah harsatna a siam thin.

3.                   Kan ramah hian mi pakhatin ram hmun khat mai ni loah kan nei thin hlawm a. Organic huan leh organic huan lo a hmanrua leh bungruate hi, silfai thlap a nih loh chuan hman pawlh mai mai loh tur a ni thin a. Thin, kan thlai thar chhuah te pawh uluk taka sawngbawl a, ip fai tha tak ah khung a, a phurhna Motor te pawh faitha tak, chemical kai lo a nih a ngai leh zel bakah, a dah thatna hmunah pawh organic lo nen in pawlh miah loh a ngai thin a. Hetiang si se hian farmers te hian an zawm lo fo thin a, harsatna a awm phah thin.

4.                   Kan thlai thar chhuah te Organic a nihna anga hralh tur chuan awlsam taka hralh mai theih a ni lo a, Certifying agency kaltlangin thuneitu te hnenah Organic logo te dil a neih phawt a ngai zel a, chutiang si se tur chuan tuna Mizoram market dinhmun nen chuan a la buaithlak deuh a, farmer ten an pawisa mamawh lai tak a, awlsam taka hralh mai theih kha an duh thin.



5.                   Kan ramahhian chemical kan hmang nasa lo hle na a, farmers ten organic farming awmzia kan la hre tawk lo hle a, a hlawkna leh a thatna pawh kan hre fiah meuh lo a. Kan ramah marketing system tha leh kalphung mumal tak a la awm meuh lo a. Chuvang chuan dan leh dun tam takin a phuar tlat Organic Farming hi a tak takin kan la kal pui hlei thei meuh lo a ni.

6.                   Organic Farming siam tur hian Certifying agency rintlak tak hnuaiah kalpui angai a, chutiang tur chuan pawisa sen a ngai a. Farmers ten mahni sum a Certifying agency rawih chu kan la tuipui viau lo a, sum theh chhuah tur kan nei thin lo. Farmers ten Organic farming hlawkna hi kan la tel tawk loh vang te pawh a ni mai thei.

7.                   Certifying Agency te hi Mizoram pawn ami te an ni zel a, kan huan leh ram te uluk taka rawn vil a, rawn endik thin tur chuan an tlin lo fo. Tlang pang leh ruam thuk tak tak a Lo zawng zawng tlawh chhuah vek  chu sawi loh, pahnih khat bak an tlawh peih tak tak lo thin a, chu vang chuan Organic huan kha a nih tur ang a nih loh phah thin a.

8.                   Heng Certifying agency te hi sum tam tak senga rawih an ni thin a, Certifying Agency te hian kan thil thar chhuahte organic anga kan hralh chhuah tak tak theihna ai mahin, an hming chhiat lohna tawk a, an hlawkna tur si kha an rilruah a lian zawk thin niin a lang.  Hetiang scheme hi farmers ten a hlawkna an tel si loh phei chuan, pawisa khawhralna ang lek lekin a ngaih theih hial zawk a ni.

9.                   Kan rama Marketing System tha leh mumal zawk kan neih hunah, kan thlai tharte mumal takin kan hralh theih hunah Organic Farming hi chu kan la hlawhtlin pui theih chauh a rinawm. Farmers ten mumal taka an thlai thar te an hralh chhuah leh theih si loh chuan, hetiang Organic farming kaihhruaina dan hrang hrangte hi zawm a hlawh tak tak thei lo ang.


Sawi tur tam tak a awm a, sawi vek sen a ni hrih lo, duh tawk phawt mai ang.

-          Buata Bawihtlung : 26.02.2015 @ Aizawl.

Saturday, February 14, 2015

VAWIINAH VALENTINE'S DAY

Vawiin chu engtin nge hun ka hman ang aw! tiin rilruah thil hrang hrang a lo lang a. Duh ber nen lenchhuah a, restaurant a eitur tui tak tuiti taka ei dun mai maite a rilruin a suangtuah mek laiin, nausen pawm mau tan chuan chhuahna hun neih a har si.

Chutih mek laiin rilruin National Games a Football Champion, Mizoram Team lo haw hmuahna leh a lawmna programme, Lengpui to AR Lammual te chu tel ve a chak awm duh viau mai.

Rilruin in tih ber tur hre lo ta chu, New Delhi Ramlila Maidan lama AAP hruaitu Arvin Kejriwal-a te swearing in Ceremony lama tel ve mai te a chakawm rum rum mai.

Engpawhnise, hlim tak leh lungawi taka awm tum phawt ila, damchhung hun hmanpui tura Pastor hmaa ka lo tiampui Sangpuii Nu chu duat takin dawm.phawt ila, tlaiah thilpek engemaw tak pe il,  a theih chuan smartphone Rs.xxxxx man vel tal pe ve ila ka ti rilru a.

Chutih mek lai chuan Thu leh hla lam atanga ka Pu chhar thar, miril leh rilru tha eltiang, Sakhaw rawngbawltu ni naran lo Pathian mi dik tak Upa VL Chhawna Ex MD,  Saiha chuan min rawn call a, a lehkhabu ziah kan buaipui mek chu Press atangin tlem a lak thu leh Release na a chanvo neitu turte hnenah an lo chhiar lailawk atana pek kual a trul thu a rawn sawi a. Ina Ka lo nghak ta a.

Zing lama ka rilru ruahmanna zawng chu dahtha in ka Pu VL Chhawna nen chuan kan inzui chhuak ta a. Pu Hiphe, Speaker inah kan kal a, Pu R.Lallianzuala, Lecturer/Secy. Mizo Writer Association inah kan kal leh a, chumi hnuah Chaltlangah kan kalkual nual hnuin Pu Lalthangfala Sailo, Padma Shree te In, Laipuitlangah thingpui kan in leh a, thla te kan la a.

Chumi hnuah Ramhlun lamah kan haw kual a, Pu Chhawna tute Inah thingpui kan inhnuah ka pu haw tur thlah pahin Treasury square ah kan Eureka Restaurant ah Valentine's Day pualin kan putu chuan thil kan ei dun ta a. Nula tlangval inkawp te te a chawl ve te karah kan putu chuan Thla te kan la a, kan hlim dun hle.

Thil kan ei hnu 3:30 pm vel hian ka Pu hi Khatla/Bungkawn ah ka va thlah a, kan tih tur pawimawh zual kan ti zo a, keima ruahman lawk rilruk lam ti turin Bazar lamah ka chhuak let phei leh vang vang a. Valentine's Day puala ka nupui duh tak ka present tur ka va zawng a. A hmasa ber atan Naute (Sangpuii) Diapper tur ka va lei phawt a. Dawr hrang hrangah Mobile phone ka zawng kual a.

Internet lamah ka lo enkual fe hnu a ni na a, lei mai tur ka hre lo hle mai. Company rintlak deuh (branded) ngaisang chi kan lo ni ve khanglang si, pawisa lam a tam.lem si lo. Phone tha pangngai tak, Internet lama fakhlawh em em Zenfone 5 (16Gb) chu lei ka rilruk nghet ta deuh a.

Rilru munal ka put tak hnu a ATM ah pawisa la chhuak tura ka kal lai chuan Mizoram Football Team chu National Games a champion niin Aizawl.an lo thleng chiah a. Ka rei tak deuh avangin Zenfone 5 kawltu awmchhun Sunflower Electronic chu an lo inkhar hman a.

Vawiin Valentine's Day present tur chu vawiin a lei ngei a ngai tawh si. Zenfone5 ka lei theih tak lohah chuan Raimbow, Zarkawt ah Samsung Galaxy .... chu ja va lei ta a. Khua a thim deuh chhulh tawh a, ka thil lei chu ka hawpui vang vang a, In thlen dawnah eitur tlem ka lei hawng bawk a. Nu ber hnenah chuan ka thilpek zawng zawng nen chuan ka intulut ta a....

Buata Bawihtlung: 11:42pm @ Tkt

Friday, February 13, 2015

KUM LAMA UPATE PUAL

Kan dam miau chuan kum a lo tam ve telh telh a, upat hun kan lo thleng ve leh mai thin. Mahse, hetia awlsam taka sawi ang mai hi chuan a thlen theih ngawt bik loh. Kum upa, tar kan tih te ang dinhmun a ding tur hian hringnun kawng thui tak zawh tur a awm a, harsatnate leh dinhmun khirh khan tak tak paltlang a ngai a. Hlimna leh lungngaihnate, thil tam tak paltlang hnua nih theih chauh a ni. Chuvang chuan kum upa nih hi thil namai a ni lo a, malsawmna a ni.

Mi then khat chuan upatna hi dinhmun hrehawm leh khirh tak, natna ang hial tein an sawi thin, mahse chutiang ngawt chu a ni lo. Upatna chu chakna, hnehna leh ropuina a ni a. He khawvel hi a duh duh damreina hmun a nih loh zia chu thlanmual a thlanlung atangtein kan hre thei ang a. He kan awmna “Survival of the fittest” a thlen dik theihna hmun kan khawvel ah hian, kum upate hi eng vanga lo dam rei a, lo upa ta bik nge an nih ang? A thei leh thiam, a tlo leh daihrei te an dingchang thin miau a, chuvang chuan kum upate pawh hi an dam rei ta bik deuh a ni dawn lo’m ni.


Kum upatna hi vanneihna leh malsawmna a ni a, kan Bible ah ngei pawh, “I Nu leh i pa chawi mawi rawh, ..... chutichuan i tan a tha ang a, Leiah hian i dam rei bawk ang” – (Ephesi 6:2-3) tiin, a duhdan anga awm a, a thu zawmtute malsawmna pek a tiam a, chu malsawmna chu Kum Upate chauhin a an neih theih, he lei a damreina hi a ni.

Khawvel a hnam roppui leh hnam upate hian kum upate hi an ngaipawimawh em em a. Thangthar ten an nu leh pa, pi leh pute an ngaihthah mai an hlau hle a. China ramah chuan, Tu leh fa puitling tawh (Adult children) te chuan kum upate an ngaih thah mai loh a, an nu leh pa te phei chu, hmun hla taka awm pawh nise, an tlawh fo thin ngei ngeina tur dan “Elderly Right Law” an siam hial a. Chutiang bawkin France ramah pawh, an nu leh pate nen inzawmna tha tak an neih reng theihna tur dan “Elderly Right Law” an siam ve bawk.

Pu Hrangdawla (L)

Thangtharte ngaihsan Korean hote pawhin an nu leh pate kum 60-na leh 70-na hi ruai nen ropui takin an lawm sak ngei ngei thin a, chu chu tu leh fate mawhphurhnaah an ngai tlat a ni. Tin, hnam taima leh thawk rim, hah chawlhna atana hun pawh pe phal meuh lo Japan ho chuan September ni 15 hi Kum upate Ni atan an hmang a, a ram pumah chawlh (National Holiday) a ni. Hei bakah hian September Thawhtan vawi 3-na apiang hi kum upate zahna ni (Respect for the aged day) atan an hmang thin bawk.


Kum upate hi hnam tin zingah an pawimawh em em vek a. Kan pi leh pute chanchinte, hmasang thilte leh thil tha leh tha lo te kan hriata, kan inhlan chhawn theihna hnar an ni a, ngaihnep ngawt theih an ni lo reng a ni. Hnan upa Judate hnam chanchinah kum upate ropuina leh pawimawh zia kan hmu a. Nu leh pa, kum upate chu malsawmna kengtu an nih zia Esauva te unau chanchin atang pawhin kan hriat kha. Keini Mizote pawh hian kum upate hi kan ngaichang thiam em em a. Kan nu leh pa, kan pi leh pu, kum upate hian malsawmna hi an keng niin kan ngai a. Nupui pasal inneih kawngahte, serh leh sang thil hrang hrangah kum upate malsawmna dawn loh kan hlau hle thin.


Kum upat hnua awm dan te pawh hi zir tham fe zel a lo ni awm a. Vanglai hun pel a inhria, upa a inngai tam tak hi kum upa rual ho zingah chuan thalai zinga tleirawl zuanzang deuh ang an ni ve chauh a. Awmdan thiam a har ve chang pawh a awm ang, chuvang chuan inzir an mamawh ve bawk.

Kum upate hian an tu leh an fate, chhungkua leh khawtlangah dinhmun pawimawh tak an chelh mai a ni lo a, mawhphurhna lian tak an nei tel a ni. Malsawmna thlentu leh chhungkaw tihlimtu an nih theih piah lamah, tu leh fate thlamuang taka awmtir thei tu an ni a. Hmun hla tak tak a chhungkhat laina awmte pawh thlunzawm a, phuar khawm tlat thei tu, chhungkawr ropui tak siam thei tu an ni tih an hriat reng a pawi mawh.



Thuhriltu ropui Billy Graham chuan “Kum upatna hian famkim lohna leh tlakchham tam tak bakah, chona hrang hrang te a keng tel a ni mai thei, mahse chu’ng zawng zawng piah lamah chuan, he kan kum leh hun hnuhnung lam hi, kan damchhung nun atana hlawk tak, manhla tak leh tangkai tak a ni thei a ni” ti a a lo sawi ang khan, kan lo upa ta a, kan chak tawk lo deuh pawh a ni thei, mahse kan hun hnuhnung lam hi dawng dah takin kan hmang mai tur a ni lo a, uluk tak leh tangkai takin hman kan tum zel tur a ni. Kum upate hian kan kum zat nge kan chhiar dawn kan thil tha tih zat tih te chhut ve thin ila. Tar chak lo, tangkaina nei lo ang mai a in ngai ngawt lovin, kan hun leh nun te tangkai taka hman kan tum ve reng pawh a tha awm e.


Kan lo upat tak em avang ngawt te hian kan lo zam palh ang e. Mihringte hi kan kum a tam tawh avanga thi thin kan ni lo va, mihring kan nih avanga thi kan ni zawk tih i hre reng ang u.

Buata Bawihtlung : 12.02.2015, 11:50 PM @ TKT

Friday, January 30, 2015

NI 30.01.2015: NATIONAL CLEANLINESS DAY

       Vawiin 30.01.2015 hi India ramah National Cleanliness Day a ni a. India ram pumah Sorkar leh mipui ten mahni awmna leh hnathawhna, office chheh vel theuh ah faihna hnatlang nei a hmang turin nasa takin kan inpuahchah hlawm a, thil tha tak niin a lang. Chu ni chu vawiin hian kan lo thleng ta.

       Faina leh Thianghlimna hi a hlu a, a pawimawh a, keini mihringte tan hian a tha bawk si. Khawvel hmun hrang hrangah kan thianghlim dan a inang lo a. Keini ram, India hian faina leh thianghlimna hi kan mamawh lehzual niin a lang.

       Pawnlam faina leh thianghlimna hi a pawimawh em em rual hian, Kan mamawh hmasa ber erawh chu Rilru leh Thinlung thianghlim hi a ni.. (Refer – Sam 24:4-5).

          “Kut fai leh thinlung thianghlim nei a,
          A rilru engmah lo mai mai lama dah ngai lo a,
          Bum tuma chhechham ngai lo mi chu.
          Ani chuan LALPA hnĂȘn ata malsawmna a dawng ang a,
          A chhandamtu Pathian hnĂȘn ata felna a dawng bawk ang.”

       Faina leh Thianghlimna hi a pawimawh a, kan hmuh theih, kan taksa leh kan chhehvel faina mai piah lamah, kan chhungril nun, kan rilru leh ngaihtuahnaah te thleng hian thianghlim tak a kan vawn tlat a tul awm e. Kan rilru chhungril ngaihtuahna hi kan sawi chhuak fo a, chu chu thiltihin a zui thin a, chu chuan chinthan min neih tir thin a ni. Pawngsual, Ruk ruk, tualthah te hi kan rilru chhungrilah kan lo suangtuah lawk fo niin a hriat tlat a ni. Kanchhungril suangtuahna a thianghlim a, a felfai miau chuan sualna leh bawlhhlawhna tam tak hian min kian san thei dawn a ni.

       Kan hmuh theih faina leh thianghlimna hian zahawmna, hriselna leh chawimawina hial pawh a hlawhchhuak thei a. Kan chhungril faina leh thianghlimna phei chuan “Lalpa hnen ata Malsawmna leh felna” a hlawhchhuak thei a ni. Chuvang chuan pawn lam landanah leh chhungril lamah thianghlimna nei turin theih tawp kan chhuah a tul a ni.

       Vawiin National Cleanliness Day-ah hian Faina hnatlang nei ila, kum tluan atan Thianghlimna vawng zel u.


Buata Bawihtlung : 30.01.2015 @ TKT

Thursday, January 22, 2015

ISU, KA THLARAU KHAWVEL NI

Tun  áč­um chu Hla thu lam kan ti ti ve mai  mai teh ang -
.
“Isu, Ka thlarau Khawvel Ni”
( Kristian Hla Bu, No. 282)
.
“Sun of my soul”
( Secret Song and Solo, No. 302)

Tlai lama mut lo hun lai hian,
Lo hahin mit lo kham te chuan,
Hei hi ka duhsam ber lo ni se-
Isua venin ka muhil e.
.
Zingan tlai thlengin min awm teh,
Nang lovin ka nung thei lo ve;
Zan lo hnaih pawh hian tawlh bo suh,
Nang lo hian thih ka ngam loh chu.
.
Vawiinah I nau vakvaian,
I aw nem a pawisak loh chuan,
A chungah khawngaih hna thawk teh,
Suala muthilh phal suh ang che.
.
Damlo awmpui la, rethei pawh,
I malsawmna ngah chu pe rawh;
Zaninah mithhi ngaitute,
Nausen muttui angin mu se.
.
Kan thawh leh hunin hnai ang che,
Malsawmin min lo lenpui the;
Ni tin min pawl la, nakinan,
I hmangaih tuipui kan lut ang.
.
Chang hnihna atangin tarlang mai ang…
        He hla hi Sunday school-ah kan sa a, kan sa tui viau naa, a thu hi a dik tawk lo em aw ka ti a. A hla thu tum leh  a awmziate a tha lo chu ka ti lo a, a lehlin hi a dik lo e pawh ka ti chiah chuang lo a, mahse, a tawngkam hman hi a mak ka ti deuh hlek a, ka’n enchiang a Rev. E. Rowlands a lehlin a ni tih ka hriat kha chuan mak ka ti vak ta lem lo a.
.
        Biakinah hian Bible aiin Hlabu hi ka keng zawk fo a, Hla thute hi ka en chik ve thin a, solfa te hi ka lo chhui ve neuh neuh thin. Hla tha tak tak, kan sak lar tam takte zingah pawh hian, a thu ulh pui pui pawh a awm ve nual mai. Thenkhat phei chu a awmze mumal nei lo ang lek lek te hian ka hre thin. Chutiang Hla thu ulh pui pui chu han enchiang ila, Mizopa irawm chhuak ni lo, Zosap te phuah emaw, lehlin emaw a lo ni tlangpui.
.
        Tawng leh thu ziakte, Grammer-te thiam lem lo mah ila, kan hla sak thinte hi a dik em dik lo em? A hla thu a mawi rm? Mizo tawng dik a ni em? titein ka lo chik a, kan hla sak thin thenkhat hi dik tawk lo riau a hriat ka nei ve thin.
.

        He hla pawh hi ka sawisel thiam chiah lova, rawtna tha zawk leh hla thu mawi zawk han rawt chhuah tur pawh chu hre chiah chuang lo va, mahse a hla thu hi ka en ka en hian, Mizo pa lehlin chu nise, hetiang hi chuan a dah ka ring chiah lo.


HAUSA LEH RETHEI

        Hausakna awmzia hre fiah pha lo mihausa fa an tam a, Retheih awmzia hre fiah miah lo mirethei tam tak zingah an awm bawk.. Hausakna hi pawisa chauh a lei theih emaw ti kan tam a. He khawvel thil, In leh lo, sum leh pai, kan duh zawng ang te chu neih vek a hlimna tluantling neih tum lah kan va tam em! Hengho hian Hausakna chu mahni neih phak tawk a lungawi thiamna ah a awm tih an hre si lo.

        Sum leh pai tam tak a neih avang ngawt a hausa a inngai, hawi pir vah te pawh a awm theih. Pawisa thawk chhuak teuh a khawl khawm teuh, miharsa zawk leh vantlang mipui, tute mahin a zar an zo si loh, mahni tana sum leh pai neih te hmang ral thak thin mite hi chu Pawisa ngah viau mahse, mihausa an ni thei ngai lo, an nun a rethei tlat thin si a. Hausak awmzia hre lo na na na chuan hausa tura inchhekkhawl dan tawk a hre fiah chuang hek lo. A theihna leh thiamna in a tlin baka tam neih a duh phah hial thin a, chu chuan eiruk duhna, ruk ruk duhna hial a thlen thin. Chutiang mi chuan neih belh zel mahse, lungawi hun a nei tak tak lova, duhamna rilru nen neih belh zel tumin rilru rethei takin an khawvel an hmang ral thin.

        Chutih mek lain, mahni it zawng leh duh zawng pawh thawkchhuak peih lo, thawhrim hlutzia hre lova rual awt ve si, engtia thawh chhuah tur nge tih ngaihtuah peih lo va, neih ringawt tum thin mite hi piangsual chikhat – rilru piangsual an niin ka hria. Chutiang mite chuan chantawka lungawi an tum ngai lova, mi ta rukah an tlak phah nge nge thin. Hetiang mi, khawvel thila rethei, sum leh pai nei si lo, rilru rethei em em bawk si te hi mi vanduai ber te zing ami an ni. Mahni thawhchhuah ni si lo va dik lo taka mahni it zawk nei thintute hian an thil neihah lawmna chang an hre tak tak lo va, hlimna tluantling an chhar phah ngai lo.

        Mahni phak tawk leh tlin tawk a dik tak leh rim taka thawk trang trang a, a thawhrim rahte fel fai taka hmang a, mahni neih ang tawk a lungawi taka awm a, midangte tana malsawmna thlentu ni thei thinte hi, Sum leh pai ngah ve le lu lo mah se, an nun a hlim a, an nun a hausa a ni. He khawvelah hian thil zawng zawng hi a neih vek theih loh tih hria a, mahni neih ang tawk a lungawi thiamte tluka hausa an awm dawn em ni.

Buata Bawihtlung : 21.01.2015, 4:00 PM

Wednesday, January 14, 2015

ZUK LEH HMUAM, RUIHHLO THALO LAKAH FIHLIM TURIN I FATE I DUH TAKZET MAW?

        Nausen a lo piana, a bul hnaia awm tam ber leh enkawltu, engkim an tawnhriat neihna chu Nu leh pa te hi kan ni a. Kan awm dan leh kan chezia zawng zawngte hi an hmu ve a, an hria a, an rilruah a cham reng thin a, an bula kan chetzia ang chuan nuchan an zir a, keini, an nu leh paten kan thiltih leh chin thran ang chu an entawn ve fo thin. Chuvang chuan, Nu leh pa zawng zawngte hian kan  fate leh naupang dangte lakah hian kan nun kan uluk a ngai hle a ni.

        Nu leh pa thenkhat leh puitling thenkhatte chuan, Meizial, Sahdah, Tuibur, Zu leh ruihhlo dangte kan khawih a, thup buai eih lovin fate leh naupang dangte hmuhah kan eiin kan in a, kan rui ta thin a. A ruka zu leh ruihhlo khawih tan pawh, fate laka inthup hi har tak a ni a, kan thil chin thran te hi a tha emaw thra lo emaw kan fate hian an hre ve thuai thin.

        Chuti chung chuan kan fate chu zuk leh hmuam, ruihhlo hrang hrang lakah fihlim turin kan duh a, beisena sang tak nen kan thlir thrin a nih hi. Nu leh pa, puitling zawk ten, zuk leh hmuam paipawn reng chungsiin, an hmuh leh hriata ti reng chungin zuk leh hmuam lakah fihlim turin kan fate kan duh a, ti lo turin kan ti a, kan khap a, thren khat phei chuan rui luk luk chung ten fate kan zilh hau thin. Kan zilhna te a sawt mawh deuh a nih pawhin tunge dem vak tur awm chuang le!

        Kan fate hi ruihhlo lakah fihlim a, zuk leh hmuam a inhnamhnawih lo tura ka duh takzet chuan, keini an Nu leh pa, puitling zawkte hi an entawn turin awm ila. An hmuh leh hriatah ngei hian kan fihlim a ni tih lantir ila a thain ka hria. Fate hnenah “Zu hi a thra lo, Meizial hi Cancer thlentu a ni, Sahdah hi a thra lova, a thring bawk si, Drugs hi a thra lo mai ni lovin, a hlauhawm bawk.. etc…” ti thin mah ila, an Nu leh pa “an Lei Pathian” an lo tih hial, an entawn leh thil engkim an lo zir tranna, an bulhnaia awm tam ber te hi, ruihhlo lakah kan fihlim loh a, zuk leh hmuam kan khawih miau chuan, kan fate tan kan thusawi awih leh zawm a harsa viau lo’ng maw?

        Kan fate hi ruihhlo, zuk leh hmuam laka fihlim tura kan duh takzet chuan, kan fate bulhnai, kan Inchhung leh avela awmte hi kan pawimawh khawpin mai. An hmuh leh hriatah ruihhlo, zuk leh hmuam hi awm lo thei se, An chenpui, puitling zawkte, Nu leh pate pawh fihlim ila, Chu tur chuan Nu leh pa ten hma hruai ila a thra.

        Nu leh pa te Zuk leh hmuam, ruihhlo a kan fihlim thei ngang lo a nih pawhin, kan nunphung tibuai khawpin engmah hi tih lo ila, zahawm taka awmin, ruih avanga buai kher lovin, kan tih tur ang te tha takin ti ila, kan mawhphurhnate hlen thei lo khawpin awm lo ila. Thlemna an tawh lohna turin Naupangte hmuh leh khawih theih turin zu leh, zuk leh hmuamte hi dah lo thei ila, a lei tur leh la tur pawhin naupangte tir lo ila a duhawm hle.

        Kan fate tan chhuamawm tak leh mi zinga chapopui tham em ni lo mah ila, an tan entawn tur leh entawn tlakin kan nung em tih hi chhut thrin ila. Mahni insum eih si lovin insum turin kan fate kan ti a ni mai em? Mahni theih loh ti turin kan fate hi kan phut na viau si ang e.

        Puitling, an Nu leh pate, an bul vel amite ber kan fihlim a, kan insum ngar ngar chuan Pathian hruaina nen, kan fate hi Ruihhlo, zuk leh hmuam lakah fihlim a, thianghlim taka awm turin kan kaihruai thei deuh mahna. Tuna i awmdan kha i fate awmdan tur nise i duh ang em? An entawn ber tur i ni si a, han inen nawn teh le?

Buata Bawihtlung 14.01.2015, 5:48PM, @ TKT

Friday, December 19, 2014

Pi Zokhumi, Pu J. Lalsangzuala (L) nupui thih dan hian ka thin a tirim

        Ni 18.12.2014 zingkara Pi Zokhumi, Pu J. Lalsangzuala (L) Ex.Minister nupui thih dan kan lo hriat hian ka thin a tirim ve takzet. Thihnaah pawh hetiang kher kher.. ka va lainat tak em!. 


        Mi hmingtha leh Nu fel hetiang kher khera a thi hi a na ka tih pui hle mai.  A titu hi manchhuak ngei se, dan hnuaiah hremna na thei ber pe mawlh rawh se. 


        He Misual hian PAWISA vanga a that a nih a rinawm an ti. A duh ang tak chuan PAWISA chu hmuin a nei ta ngei a.. a duhthusam PAWISA chuan hlimna a pe ang em?  A hlim a nih pawhin rei a daih dawn reng reng lo tih a chiang. Tunah pawh hlauthawng takin a tlan chhia anga, a biru mek ngei ang. 


        A duh leh neih chak em em PAWISA pawh chu tlanchhiatna leh bihrukna atan a hmangral leh mai mai tho dawn a, hlimna lam chu khawiah..lungngaih mangan, buaina in a nangching mek a, an manchhuah loh nana theih tawp chhuahin a phi buai ang a, an man phei chuan hremna na tak a tawk ngei dawn si a.


        Thiante u, PAWISA hi a hlu a, mahse hlimna tluantling min pe thei lo tih i hre thar leh ang u. Dik tak leh rinawm taka kan thawh ve hram hramna atanga pawisa tlem te te kan hlawhchhuahte hi PAWISA AH RAU RAU CHUAN A LO HLU BER MAI.  


        Awlsam taka Pawisa neih a, rosum ngah thut thut hi i chak lo ang u. Thawhrimna tel lo a neih 'SUM LEH PAI' chuan HLIMNA aiin lungngaihna a keng tel zawk thin si a.


        Pawisa chauh hian hlimna leh hausakna min pe lo va, Pawisa chauh hi hausakna teh nan hman tur a ni lo tih hre thar leh ila.


        Kan Pathian pawh hian a malsawmna hi a pawisa kherin min pe lo a nia, kan mamawh ber pawh a ni lo tih hria ila, tichuan Sum leh Pai itna avanga sual kawng kan zawh phah turte, harsatna kan tawh tur tam takte hi kan pumpelh theih phah ngei ang.


        He misual pawh hian a thawh chhuah nilo Pawisa a itna avanga hetiang hi tawng ta a nih hmel si a. A pawi ngawt mai.

Friday, November 28, 2014

MESSAGING APPN. TEN SOCIAL NETWORKING SITE TE AN LUAHLAN DAWN EM?

        Tunlai Internet khawvel thang zelah Messaging Application te an thrang duang hle a. A bikin tun hnaiah hian Whatsapp leh WeChat te hian hma an sawn nasa a, thiante nena inbiak pawh nan a Social networking site hmang thin tam tak chuan Messaging Application lam an hmang uar thar hle a ni.

        GlobalWebIndex (GWI) ten Research an neihnaa an hmuh dan chuan, Internet hmangtu 83% ten Facebook account an nei a, 47% te chauhin active takin an site an hmang a. Chutiang bawkin Internet hmangtu 62% ten Google+ ah Account an nei a, mahse, active taka hmangtu chu 23 % te chauh an ni.

        GlobalWebIndex hotupa Jason Mander sawi dan chuan tunhnaiah Whatsapp leh WeChat hian nasa takin hma a sawn a, Social network a Message hmanga thiante nena inbe thin chu an kiam a. Miten inbiakpawhna atan Mobile messaging application te hi a tha an tiin, a him tawk an ti hle niin a sawi.

        He Survey zawhna India ram atanga chhangtu 93% zet chuan Facebook account an nei a, mahse 48% te chauhin active takin an hmang a. Tin, khawvel puma thiante nena inbiak nana Faccebook message hmang thintute chu  512 million ( in Q1 2013 ) atrangin 402 million (in Q4 2013) ah, chuta trangin 313 million (in Q3 2014) ah a tlahniam a.

        India ram atranga Survey zawhna chhangtu te zingah engmah post lo, comment pawh pe lo, an mahni kaihhnawih, engnge thil thleng tih hriat nan chauh a lut ve mai mai thin hi Facebook hmangtu zingah 28 % an awm a, Twitter ah 23 % leh Google+ 21% an awm.

        Hetih mek lai hian, Mobile Messaging service - Whatsapp, WeChat etc hmangtute ve thung chu  446million ( in Q1 2013 ) atrangin 538 million (in Q4 2013) ah, chuta trangin 616 million (in Q3 2014) ah pung ve thung.

        Zawhna chhangtu te chuan tunhma angin Facebook hi an ngainat tawh loh thu an sawi a, an hne ve tran deuh a, Social network ah hun an hmang tlem tial tial niin an sawi.

        Hetianga Messaging Appln. hmangtu an pung tĂąk thur thur chhan hi, free a tam (45%)vangte, inbiak aia hun a heh loh (a rang zawk) (41%) vang te leh thiante tam takin an hman vangte a ni ber niin GWI chuan a tar lang.

        Asia Pacific ram velah chuan Messaging Appln. zingah WeChat hi a chungnung larh a, 337 million laiin an hmang a, India ramah erawh WhatsApp a chung nung ber thung. Kum kalta khan india rama Mobile messaging hmangtu 113% zet in a pung a, thla thum vel a liam leh hnuah pawh a la pung ngei dawn niin an ngaih thu Pu Mander chuan a sawi.

Source: The Hindu. (Mobile Phone atanga chhiar a, chhut chhuah leh chu mit a kham duh hle mai - Buata Bawihtlung)

Monday, November 10, 2014

BERLIN WALL CHIM CHAMPHA PUAL 2014

BERLIN WALL:
Berliner Mauer (in German)
(1.8.1961 - 9.11.1989)
(Ni 9.11.2014 a ka ziah a ni a, a champha pelh ah post hi siam chauh a ni).

        Vawiin hian Dodalna leh demna nasa tak hnuaia din, Daidangtu Lungbang "BERLIN WALL” tlukchhiat champha vawi 25-na chu kan lo thleng leh ta reng mai.

        He ni hi khawvelin a hlut a, mihringte zalenna daltu bang tihchhhiat a nih champha ah hian he Berlin Wall leh a chheh vel chanchin tlem kan tarlang ve ang e.

A tobul: 
        Indopui hma leh a hnu thlengin USA leh Soviet Union hian ropui zawk nih an inchuh ve hrim hrim a, Germany Nazi ho do turin an inlungrual mai chauh kha a ni a. Indopui 2-na a tawp chiah khan ralthuam hmang em lovin nasa takin an inbei zui a, chu chu Cold War tiin koh a ni nghe nghe.

        Mahni ram inrelbawl dan \ha an ti zawk ve ve a, ram sum leh pai kalphung (Economic system) lamah US chuan Capitalism an hmang a, Soviet Union chuan Socialism an hmang thung a, Mipui rorelna dik tak (Democracy) zawkah an inchhal ve ve bawk.

Berlin Wall siam a nih chhan: 
        Khatia Indopui 2-na a tawp takah khan Allied-ho US, Great Britain, France leh Soviet Union-te chuan an ram lak Germany chu an in awp sem a. Mahse kum 1949-ah chuan US, Britain leh France ram awp Germany chu inzawm khawmin West Germany (FRG) tih a ni a, Soviet Union awp ram pawh East Germany (GDR) tih a ni a.

        Berlin khawpui chu Soviet Union awm huam chhungah awm mahse, a khawpui chu E. Germany leh W. Germany chuan an insem a. West Berlin chu E. Germany chhungah thliar kar angin a awm a ni.

        Hun rei lote chhungin E. Germany leh W. Germany mipuite dinhmun chu a danglamin, sum leh pai lamah pawh an inthlau ta hle a. Kum 1950 chho velah khan E. Germany huam chhunga mi tam takte chu West lamah an pem a. |henkhat chu an kalkawngah dang chat bawk \hin mahse, kum 1961 an thlen meuh chuan, East Germany chuan hnathawktu leh mipui \hahnem tak 2.5 Millions lai a hloh hman hial a ni.

        A mite an pem zel tawh loh nan leh hum him nan tiin East Germany chuan Berlin-a a ram chinah August ni 13, 1961 khan BERLIN WALL chu an siam ta a. Ni 12 zanlaiah Berlin mipuite mitthilh hlanin Sipai leh hnathawktute chu Truck in an inphur lut a, East leh West inbiak pawhna Phone hruite chu an ti chat vek a, Thirlen hmangin an daidanna Bang chu an siam ta a, a tuk zing khua a lo var chuan mipui an hrilh hai hle a, tumah kal tlang an phal ta lo a ni.

Berlin Wall len zawng: 
        He Wall kilometer za chuang zet a thui hi a tirah chuan thirlen (Barbed wire) hmanga siam a ni a, \um 4 lai siam danglam a ni a, a siam vawi 4-na (4th Version) kum 1975-1980 chhung ami chu a hautak hle a, 12 feet a sang leh 4 feet a chhah a ni a, a chungah thir pipe dah a la ni bawk.


Berlin Wall a chim:
        Kha tih laia US President R. Reagan-a pawh khan Soviet Union hruaitu Michael Gorbachev chu Berlin Wall \hiat turin a thlem reng a. US leh a thurualpui ten hma an sawn viau laiin, Communist ramte chu an lo chak lo tial tial a.

        Kum 1989 November ni 9 a lo thlen chuan East Germany sorkar thuchhuak chuan “E. Germany leh W.Germany ram a mite tan Berlin Wall check point duh na lai lai hmun a\angin mahni duhna zawk zawk rama inbenbel theihna hun hawn a ni e” tiin an puang ta a.

        Mipuite chuan mak an ti a, an awih lo lek lek a, mahse a tak a ni tih an hriat chuan East leh West Germany a\ang chuan Daidangtu Bang chu tuilian ang maiin an bawh ta hum hum a, a \hen hlimin an lama, an \ap a, a \henin Daidangtu Bang (Berlin Wall) chu an chhu chhe mawlh mawlh a, rei lote chhungin kum 28 zet lo ding tawh BERLIN WALL chu a tlu chhe sawp ta a. Germany pawh October ni 3, 1990 khan ram pakhat ah a awm leh ta a ni.

Berlin Wall chim, Soviet Union kehdarh, Cold War a tawp: 
        Berlin Wall a chim hnu lawk hian Soviet Union (Communist ram) hruaitute chu an thu a inhmu lova, an keh darh a, Russia, Ukraine, Lithuania, Georgia a lo piang ta a. Heta \ang hian Cold War an tih mai \hin pawh chu a lo tawp ta a. Mahse tun hnai chhovah Ukraine Issue vangte, Arab ram buaina vangte hian khawvel ram thil titheite chu thu leh hla hmangin an in do leh \an mek a, Cold War dang a piang leh \an mekah ngaih a ni.


Thu nawi:
        Bill Clinton a khan “Zalenna thiltih theihna ropui tak hi kum khua atana up beh zawh rual a ni lo tih nangni Berlin mipuite hian atakin in tilang a ni” tiin Berlin a tlawh tumin a sawi a.

        Obama pawhin nikum 2013 khan “Dikna, Zalenna, remna leh muanna duhna mihring thinlunga lo alh chhuak tawh hi eng bang mah hian a dang zo lo” tiin thuziak a hnutchhiah bawk.

        Kum 28 zet chhungte hmu thei lova Bang in a daidan tlat te an khawngaih thlak a, Bang chhutchhiat a nih hnua mahni duhna lama awm theite leh mahni lainate tawng leh thei a awmte an lawmpui awm tak zet. Zalenna hi a va hlu tak em! Nang i zalen ve em.!