Thiante u, tun hmaa ka blog hming 'LENTUPUI' kha a mawi chu ka ti viau a, mahse mimal leh vengchhung velah eng eng emaw hming a hmang an lo awm ve nual mai a, hming danglam deuh ka duh si a, ka pian leh murna hmun hming "KHANDAIH" tiin ka thlak ta mai e.
Tuesday, October 13, 2015
LAMZAWL KHAW ZIN TUM
Vawiin zet chu.
Lamtluang zawh reng a tluang thei lo,
Lam kan thai e Lamzawl kawng lamah,
Sir kan sawn e rivung khawlpui dungthulin.
One two three.. heih heih heeeeiiiiih..
Ohohoooooooooooooo, a chhuak ta e.!!
Kirzai kan rel e Ngokhawpui lam panin.
Te han ti deuh duah ilah.!!!

Fb post: on 9th October, 2015, 18:23
Monday, October 5, 2015
UPATE NI 01.10.2015 PUAL - Upa zawk ten lungsi taka an chenna tlak khua kan din meuh em le?
Vawiin 01.10.2015 Ningani hi upate ni a lo nil eh ta reng mai. He ni ni khawvel ram dangah pawh “International Day of Older Persons” tiin hman thin a ni. Upate Ni “1st October” hi United Nations General Assembly (by resolution 45/106) in, ni 14 December 1990 khan kum upate puala bik ni atana a ruahman atanga hman tan a ni.
Kan dam ve reng miau chuan kan kum a lo tam ve telh telh a, upat kan tithe dinhmun hi tawng thei vek kan ni, tuna upate dinhmun hi nakina kan dinhmun tur a ni tih I hre thar le hang u. Mahse, tuna upate hian awlsam tak chuan an tun dinhmun hi an thleng hauh bik lo a, thil tam tak an paltlang hnu a tun dinhmun hi thleng ta an ni. Chuvang chuan tawnhriat tam tak an nei tih kan hriat a tha a, kan tun dinhmin min hruaithlengtute chu upate hi an ni tih kan hriat sak reng a tha hle.
Upate hlutna leh an ropuinate, an pawimawhnate hi thu leh hla ril tak tak hmangtein chham chhuak kur nguai thin mah ila, a tak taka kan nitin nun lam hian engtiang chiahin nge a ngaihsak tih hi a pawimawh ber lai chu a ni. Hnamdangte khawtlang nun ril zawk ka hre thui lo na a, upate an enkawldan hian an duhthu a sam bik lo a nih hmel e, upate Ni hial hman an rawt chhuah tak danah. Keini Mizo te hi upate enkawlna kawngah hian eng dinhmun ah nge kan din ve le.? Hnamdangte thlir chuan upate hlutna leh pawimawhna hi kan hre ve thawkhat viau pawh a ni mai thei.
Tunlai khawvel thangzelah hian mitinin khawpui ah chen ve dan kan dap a ni ber a, ram thanglai mek (developing countries) zingah a hluar lehzual a. Keini Aizawl khawpuiah ngei pawh hian, khaw tin atangin kan pem lut ruih ruih a nih hi. UNO – Ageing Social Policy and Development Division ten an chhut dan chuan kum 2030 ah chuan khawvel mihring 10 zela 6 te hi khawpui ah kan inbenglut vek dawn a, khawpuiah kum upate an pung hluai dawn a, kum 1950 kan thlen hunah chuan kum 60 chung lam khawpui a cheng ringawt pawh maktaduaih 900 zet an ni tawh dawn a ni.
Heng avang hian upate ngaihsak kawngah hian khawpui a chengte an pawimawh leh zual a. Ram a changkan miau chuan kan damchhung (Life span) pawh a lo rei ve zel a, chuchuan upate kan lo pung zel dawn tih a tichiang bawk a. Khawvel thiamna sang zel ah, kan ni tin khawsakna atan khawl ropui leh awlsam tak tak, tangkai bawksi a lo chhuak reng a, sum peipun leh khawsak changkanna ten min hip reng bawk a, chu chuan upate a huam tel ve lo palh mai ang tih chu UNO chuan a hlau hle a ni.
Upa ten hlim leh nuamti taka an chen ve theihna tur khawpui kan din a, vantlang nun leh nitin khawsaknaah pawh kan duat a, chhungkua leh khawtlang nunah an phak tawka mawhphurhna leh chanvo hrang hrangte kan siamsak a ngai a ni. Upate hi an thuthmun a pawimawh awm taka dah tlawk tlawk reng ringawt a tawk ta lo a ni ber e. Chuvang chuan kumin 2015 Upate Ni thupui ah pawh “Sustainability and Age Inclusiveness in the Urban Environment” tih chu UNO chuan a thlang ta a ni.
Upate duat emaw ngaihsak emaw nachang hre lo khawp a mawl nih tum lo ila, upate hmusit a, diriam a tihduhdah ching khawp a mihring nikhua lo nih tum lo bawk ila, kan dam ve reng miau chuan, kan la tawng ve ngei dawn tih kan hriat reng a pawimawh.
Upate u, in tu leh fa ten keh thei dawmin an dawm liak liak reng thei lo che u a nih pawhin, in rilru lo hnual mai lo se. Pi leh pu te malsawmna dawn hlutzia leh upate anchhe lawhna nih hlauhawmzia kan hria a, chuvangin thil ho te te ah tawngkam tha lo hman fo mai te hi a pawi thei a, tar phunchiar nih ngawt i tum bik lo ang u. In tawngkam khat hian malsawmna tam tak a kengtel thei a, nakin hun thleng a in tu leh fate nun kaihruai theitu leh an nun ti nguai vek thei thu in chhak chhuak thei a ni tih hria ang che u.
Chuvang chuan, in tu leh fate tana malsawmna tam tak thlen tu ni zel ula, in nun leh tawngkam te pawh in tu leh fate tana thlamuanpui theih tur zawng te, hmalam thlira beiseina siam sak tur zawng tein hmang thin ula, chu malsawmna chu nangmah leh i tu leh faten a rah in seng ngei ang.
A tawpber atan chuan upatna hi vanneihna leh malsawmna a ni a, malsawmna dawng lo tan thlen theih ngawt a ni lo. kan Bible ah ngei pawh, “I Nu leh i pa chawi mawi rawh, ….. chutichuan i tan a tha ang a, Leiah hian i dam rei bawk ang” – (Ephesi 6:2-3) tiin a sawi a. Kan Pathian chuan a duhdan anga awm a, a thu zawmtute chu malsawmna pek a tiam a, chu malsawmna he LEI A DAMREINA hi a ni. Chu malsawmna chu I dawng ve thei an gem.?
Kan chhungkua, kan khawtlang, kan ramah hian UPATE hi eng dinhmunah nge kan dah le? Upa zawk ten lungsi tak leh nuamti taka an chenna tlak khua kan din meuh em le?
Buata Bawihtlung: 01.10.2015, 11:54 am
Tuesday, August 11, 2015
HRINGNUN HI
Fuihna:
I hun liam
tawh hnu chu indawmkun phah nana hmang reng lovin, pawm mai zawk rawh. I tun
hun erawh mahni inrintawkna nen hmang la, hun lo la thleng tur pawh tim miah
lovin hmachhawn ang che.
Fuihtu
hringnun:
Theih
nise.., hun liam tawh hnu hi tih danglam duh lai ka va ngah tak em! Kawng
engkimah hian mahni inrintawk reng hi a har fo thrin; tim miah lova hringnun
khawvel lo hmachhawn pawh hi harsa ve tak a ni.!!
Mahse.
A thra in a
trul miau si...!
Monday, July 20, 2015
TITI : DANGLAM THIN KHAWVEL
Sikul naupang kan nih lai khan,
English pawh kan zir ve ṭhin a, khang hun lai kha aw.!!
Khâng hun lai kha chuan, 'Window' chu Tukverh (inbang rehkuak) a ni mai kha a nia, 'Keyboard' tih chuan, rimawi tumna hmanrua kan mitthla a, 'Mouse' pawh rannung, sazu chikhat ve mai a ni thin. 'Application' te kha paper ah awlsam té khân an ziak thin a, 'File' te pawh office lehkha pawimawh thilkhawm kha a ni mai thin. 'Hard Drive' tih pawh, Motor khalhtu (Driver) saptawng thiam deuhin zinkawng bumboh a zawh thu a sawina mai niin kan hre thin a, 'Driver' chu motor khalhtu kha an ni mai thin.
Khatih lai khan, 'Web' an tih chuan Maimawmin a ril hmanga in a sak kha niin kan hria a, 'Cut' tihte chu chem hriam tel lo a theih loh ah kan ngaia, 'Paste' pawh hi thil ban tel lo a theih loh ang hialah kan ngai thin. 'Virus' te kha hritlâng natna hrik chikhat niin kan hria a, 'Apple' leh 'Blackberry' te kha thei hrisel leh tui tak kha a ni mai thin a.
Mahse, tunah chuan, Khawvel hi a lo danglam ta.! Mihring kan lo danglam ta a, kan tawng te pawh a lo danglam ta. Khâng hunlai kha a ngaihawm chang a awm thin, mahse ngai hman lek lova heng hmanraw thar, mahse hming hlui ni si te hmanga buai chang hi a va tam ta si em!
Danglam thin khawvel ah hian, kan danglam chho zel dawn te pawh a ni mahna..! hahaa..
VAWIIN VANGLAINI - SUAKLIANA HLA KHA
Vawiin 18.7.2015
Vanglaini:
Vawiin Vanglaini Chanchinbu phek hnunglam a "Hla Kûtpui pualin Suakliana
hla pakhat" tih thupui hmanga, thangthar Mizo ziakmi ril leh taima VLC
Vanlalhriatrenga thuziak kha Mizo hnam tan rotling a va ni em.!
Mizo Kristian hla tha tak tak, tun
thlenga sak hlawh em em mai Phuahtu Pu Suakliana chanchin kha a ngaihnawm ngawt
mai. Khathiang miropui, Pathian hman em em chanchin, thangthar ten kan hriat
zui zel theihnana rim tak leh uluk taka a chanchin chhui chianga, mipui chhiar
ve theiha rawn pho chhuaktu Pu VLC Vanlalhriatrenga hi fak a phu ka ti.
Pu VLC Vanlalhriatrenga hi tlangval ngat
a la ni a, MSW zir zo tawhin, social work lamah a inhmang hle a, thalai ten
ngaihsan tur leh ngaihhlut tur dik kan hriat hi a duhin a tuipui hle tih a
hriat theih. Thalaite leh nun beidawngte tanpui tura inpein, SYNOD hnuaia
Family Guidance & Counselling Centre ah kum 3a thawk tawh a ni. Hetiang lam hawi lehkhabu
pawh hi pakhat mai lo a siam tawh nghe nghe a, kumin 2015 pawh khan
"Tleirawlte Puitu" a released leh bawk. Tunah hian ATC ah BD a zir zo
tep a, lehkhabu pakua (9) lai a chhuah tawh a, a la ziak zel bawk niin a hriat.
Kan thu pangngai lamah kir leh ta ila.
VLC Vanlalhriatreng an "Suakliana hla pakhat" a tih ah hian Pu Suakliana a hla dang pawh a
rawn sawi lang tel nual a, chu'ng zinga a hla 8-na "He khawvel damlai
thlaler chhûmpui zîng hnuaiah hian" (KHB 144) tih hla hi Kristian Hla Bu
(KHB) ah hian Laidênga 1916-1969 hla angin a dah a. PU VLC Vanlalhriatrenga
erawh chuan Pu Suakliana hla a ni tih chiang takin a rawn tarlang thung.
Hemi chungchangah hian ka mi rin em em
mai, Pu VLC-a anga a thil hriatduh chu a hmun ngeiah kalchilh ve thin leh mite
zawt kual peih em em, Lehkhabu engemaw zat chhuah tawh tu, Mararam Kohhran
hruaitu hlun tak Upa V.Lalchhawna, Saiha ka zawt ve a. Pu Chhawna pawh hian "Pu
VLC Vanlalhriatrenga sawi hi a dik zawk ang; Pu Suakliana tawng leh saktu
chuan, he hla a phuah dan chiang takin Pu Suakliana sawi ngei a hriat thu a
sawi a ni" a ti. Ka mi rin em em mai pahnih ten an sawi hi ka ring nghet
hmiah a, KHB hi tihsual palh a nih hmel zawk a, tih dik vat a ngai a ni.
Pu VLC-a chhui danah chuan he hla hi kum
1931 chawhnu lama phuah a ni a. Pu Laidênga (1916-1969) hi kum 1961 a piang
niin Kristian Hla Bu (KHB) ah hian tarlan a ni a, kum 1931 ah hian kum 15 mi
vel chauh a la nih hmel. Tin, hetiang hla ropui tak hi Pu Laidênga phuah ah lo
ngai dawn ta ila, hla dang tha tak tak pawh phuah awm tak a ni a, mahse KHB ah
hian he hla chiah hi Pu Laidênga hmingin a lang si a, KHB hian a hresual a nih
ka ring nghet leh zual.
"Aw hmangaihna ka sawi thiam lo nâ
ka ngawi thei lo" tih hla hian ka lung a ti lêng ve thei em em a. Kan
naupan laiin ka Nu te hoin tui deuh a an sak lai leh lamtuala an phar pui darh
darh lai ka mitthla fo thin. Hetiang taka a tobul nena han hriat hnu phei
chuan, a lo va ropui tehlul em.!
Monday, July 6, 2015
IN-AWHHLUM I TUM MAW.?.!
Hringnun ah hian kan hmachhawn tur leh kan suttlang ve tur thil tam tak- Harsatna, Hrehawmna, Lungngaihna, Natna leh Beidawnna te..., Hlimna leh lawmna, Hlawhtlinna te leh ropuinate thlengin
.....thil tam tak kan hmaah hian Pathianin a dah a, chumi kan hmachhawn dan leh kan dawnsawn dan azir chuan kan hun lo la thleng leh zel tur thui tak a hril a ni.
Lungngaih hrehawm kan tawh hian, kun reng bik lo ila, kan hmaah hlimna leh lawmna a lo la thleng dawn a ni tih hria ila, tuna kan dinhmun hrehawm takte, kan lungngaihnate hi kan suttlang tura khuarel a ni a, chu harsatna, hrehawmna, lungngaihnate chu kan hneh hnuah chuan, kan hmaah hlimna a lo la thleng dawn tih hre reng ang u.
Harsatna tawk lo leh hrehawmna tawk lo an awm lo a, ka tuar bik a, ka vanduai bik a, ka hrehawm bik emaw kan ti fo thrin, Mahse a ni bik hauh lo, mi fate pawhin harsatna tam tak an tawk ve a, keini aimaha dinhmun hrehawm leh lungchhiatthlak pawh an ni zawk hial hlawm.
Mi pakhat i ni a, Pathianin finna a pe che a, he Whatsapp Message chhiar theia i awm ringawt te kha i vanneihzia han chhut mah teh. Mi tam tak chu Mobile leina tur chu sawi loh, chaw ei tur pawh nei lo te, ziak leh chhiar pawh thiam lo khawpa harsatna in a tih buai te, natna hrehawm takin a tih buai mekte, rualban loh vanga rilru mumal pawh pu pha ve lo a te, chenna In pawh nei lo, sual vang pawh ni lo, nu leh pa atanga harsatna in a tihbuai, khawlaia hulhliap hnuaia damkhawchhuahna zawnga vak mai maite... an tam mai.
I awmna veng leh khua ah ngei pawh khan, han chhut mah teh, nang aia harsa leh dinhmun khirh zawk, an dinhmun englaimaha i awh ngai miah lohte an awm ang, nangmah ngaisanga, i dinhmun ang kha rawn it ve ngawih ngawih thinte an awm ang. Chu'ngte pawh chuan harsatna chu an hmachhawn ve mek zel asin. Chutih laiin nangin i harsatna kha i sutlang ngam lo bik ang maw? Naktuka kutdawh leh nghal tur pawhin zanah tui takin an muhil asin. Nangte chuan hmalam hun eng tak, hlimna hun te i la hmabak treuh a nia aw.!
Inawhhlum te zawng, nang ngei pawhin i rilru fim lai chuan i duh ngai loh kha, tuna i beidawn rilru hah avang maia Inawhhlum ngaihtuah te zawng, a dik thei lo tih hre mawlh teh. Ti teh, ngaihtuah chiang la, in beng harh teh khai...!
.....thil tam tak kan hmaah hian Pathianin a dah a, chumi kan hmachhawn dan leh kan dawnsawn dan azir chuan kan hun lo la thleng leh zel tur thui tak a hril a ni.
Lungngaih hrehawm kan tawh hian, kun reng bik lo ila, kan hmaah hlimna leh lawmna a lo la thleng dawn a ni tih hria ila, tuna kan dinhmun hrehawm takte, kan lungngaihnate hi kan suttlang tura khuarel a ni a, chu harsatna, hrehawmna, lungngaihnate chu kan hneh hnuah chuan, kan hmaah hlimna a lo la thleng dawn tih hre reng ang u.
Harsatna tawk lo leh hrehawmna tawk lo an awm lo a, ka tuar bik a, ka vanduai bik a, ka hrehawm bik emaw kan ti fo thrin, Mahse a ni bik hauh lo, mi fate pawhin harsatna tam tak an tawk ve a, keini aimaha dinhmun hrehawm leh lungchhiatthlak pawh an ni zawk hial hlawm.
Mi pakhat i ni a, Pathianin finna a pe che a, he Whatsapp Message chhiar theia i awm ringawt te kha i vanneihzia han chhut mah teh. Mi tam tak chu Mobile leina tur chu sawi loh, chaw ei tur pawh nei lo te, ziak leh chhiar pawh thiam lo khawpa harsatna in a tih buai te, natna hrehawm takin a tih buai mekte, rualban loh vanga rilru mumal pawh pu pha ve lo a te, chenna In pawh nei lo, sual vang pawh ni lo, nu leh pa atanga harsatna in a tihbuai, khawlaia hulhliap hnuaia damkhawchhuahna zawnga vak mai maite... an tam mai.
I awmna veng leh khua ah ngei pawh khan, han chhut mah teh, nang aia harsa leh dinhmun khirh zawk, an dinhmun englaimaha i awh ngai miah lohte an awm ang, nangmah ngaisanga, i dinhmun ang kha rawn it ve ngawih ngawih thinte an awm ang. Chu'ngte pawh chuan harsatna chu an hmachhawn ve mek zel asin. Chutih laiin nangin i harsatna kha i sutlang ngam lo bik ang maw? Naktuka kutdawh leh nghal tur pawhin zanah tui takin an muhil asin. Nangte chuan hmalam hun eng tak, hlimna hun te i la hmabak treuh a nia aw.!
Inawhhlum te zawng, nang ngei pawhin i rilru fim lai chuan i duh ngai loh kha, tuna i beidawn rilru hah avang maia Inawhhlum ngaihtuah te zawng, a dik thei lo tih hre mawlh teh. Ti teh, ngaihtuah chiang la, in beng harh teh khai...!
Monday, June 29, 2015
PU JH LALROPUIA, MUALKAWI KHA AW
Ni 18.6.2015 Thursday khan dan
pangngai angin hnaah ka kal a, tih ngei ngei tur hi a tam ve thin em avangin
thuthmun ka thhawhsan phal meuh lo, kei ni a kar buai tak leh hmanhlel taka awm
thei a hriselna leh hun tha kan nei hi a lawm awm a, malsawmna dawngah ka
inngai ve thin.
Chutia ka buai ve em em lai tak
chuan, pa pakhat, pawr ve fap mai, sam tuak deuh phoh phoh, kawr bilh lut lem
lo, kawrkilh chung lam kilhkim lo kara awm ruh, ni sa em nasat avanga sen duk
deuh char, thlan mawm deuh hliam mai chu a lo lut a. Office lamah aiin ram
lamah a khual lo zawk ngei ang tih a che zia atangin a lang thei a, "ka lo
leng lut ve e, thil zawh duh ka nei a" a rawn ti a. A tawng zawng chuan a
ha chu a kim tawh chiah lo tih a hmuh theih a. Han enthuak pawhin ka thingtlangmi
pui, Pu Hawla ten VIP an tih zing a mi ngei kha a nih ka ring nghal a.
Kan hma ah a rawn thu a, an harsatna
hrang hrangte sawi pahin sorkar leh pawl anga enkawlna an dawn te chu beitham
hle a ahriat thu te a sawi a. Ka buai ve viau na a, zawhna kan in zawt deuh
mawlh mawlh a. A ti ti leh a thu leh hla atang chuan pa danglam tak a niin ka
hre tlat a. A mizia chu tlang tak, a rilru a awm te sawi phawng mai mi, mahse a
ruka inthlahrung ve tak niin a lang a. A thu rawn ken ber chu an huan thlai te
hlawk zawk a an thar theihna tura mithiam te koh chhuah a, an huan ngeiah
zirtirna pek an duh a lo ni a.
A chanchinte ka zawt zui zel a, min
chhan dan leh a thu sawi te chuan min hneh ru riau mai a. A hmel en mai ai
pawhin a lo upa lem lo a, 'kum 1962 vela piang ka ni a, kum 53 ka ni e' a ti a,
a hnathawh nasat avanga lang naupang vak lo a lo nih hmel a. Zirna lamah pawl 3
a zo a, hming ziak thei awrh chauh niin a in sawi a. A nupui pawh pawl 9 zir
thleng a ni a.
Mualkawi khuaah hian nupui a neih
hnua pem a lo ni a. A hriat danah Mualkawi ram hi Champhai chheh velah chuan
ram nei tha, thlai chinna atana tha tak, Motor kawngpui (Border road) in a
paltlang a nih vanga pem lut a nih thu a sawi a. A pem chhan chuan ka beng a
verh ru riau a, chhungte nei sa pawh ni lo, ro khawm tur nei pawh ni lo,
kuthnathawh a hlawhtlin leh mahni ke a din a duh avanga pem a lo ni a, mak ka
ti hle mai a.
Mualkawiah hian VC te hnenah ram a
dil a, zawi zawin a enkawl a, thlai kum hlun leh thlai thar hma a ching a,
chu'ng chu Champhai ah amah ngeiin a hralh leh thin a. Chu a thawhrah hmang
chuan a nupui leh a fate chu a enkawl a, rim takin hna a lo thawk thin a lo ni
a. Lehkha a zir sang lo hle na a, a ngaihtuahna leh a rilru chu a ropui em em
mai a, a hmel en ngawt anga en chi an i lo tih chu a thusawi dan atang chuan a
hriat theih a.
Kan inkawm chhunga a thu sawi thenkhat
ka lo chhinchhiah te atang hian a mizia tur chu a hriat theih mai awm e:
1. Mualkawi
ram hi Champhai velah hian a tha ber a, Border road paltlang a nih bawk avangin
ka pem chilh tawp mai.
2. VC
te ram min pekah thlai kumhlun Serthlum ka ching a, a thar hma a eitur atan
Antam, Bawkbawn, Bean etc ka ching thin a. Huan ka siamin, kangvar hmain ka
thlai chin tur ka ngaihtuah lawk fel vek a, ka lo inpeih sa thlap thin.
3. Ka
thlai chin te hi an thar hun ka hre vek a, engtia rei nge enkawl an ngaih ka
hre vek a, tichuan Kum 7 hnua thar tur leh Kum 1 hnua thar tur te, thla 3 hnua
thar turte nen a inpawlhin ka ching a. Ka huana ka hmalakna te hi ka lehkhabu
ah ka theih ang angin ka chhinchhiah ve thin.
4. Antam,
Bean, Maian, Khanghu, Bawkbawn, Changkha, Marchapui etc te hi Champhai ah kan
hralh thin a. Antam te hi a tam lai chuan hralh to a harsa a, chuvangin mi thar
loh hun a thar turin ka ching thin a. Tunah (June) hian Antam hi a tam vanglai
a ni a, mahse kei chuan a hmun tur ka puahchah ve mek chauh a, mi thar loh
hunah thar a, man man zawk a hralh ka tum vang a ni.
5. Ka
Serthlum phun te a tam leh vek a, mahse thlai dang - Theite, Theihai leh
thlaitesep ka lo ching hlauh a, chu'ng hmang chuan ei tur ka thawk chhuak
thin.
6. Tunah
hian Grape ka ching ve ta a, Grape hi tawp thut a ngaih hun a awm palh thei a,
chuvang chuan thlaveng atan Serthlum kum 400 ka phun thar leh tawh.
7. Rua
leh Mau hi enkawl ngai vak lo a ni a, a puitling sam bawk a. Mau tam lai khan
Mau chi ka la khawm a, ka huanah ka dah a, Rua pawh ka phun belh zel a, hung
1600 vel zet ka nei tawh a. Rawtuai hi hralh atan a tha a, tin a lo puitlin
hunah khawpui a In sa ten an mamawh dawn a, sum hnar a ni dawn a ni.
8.
Grape hi a hralhna awm chiang sa a ni a, a lawm awm khawp mai, mahse engtin nge
ka thar hlawk lehzual theih ang tih mawlh mai hi ka rilru luahtu a ni, ka la
zawng mek zel a ni.
9. Lehkhathiam
lo ni mah ila, mithiamte leh mifing zawkte zarah ka hlawhtling ve thei a ni.
10. Tin
khat (1 Acre) hmunah mi a intodelh loh chuan, Tin sawm (10 Acre) hmunah pawh a
intodelh chuang lo ang. Tin 1 hmuna intodelh chuan, Tin 10 hmunah chuan hma a
sawn zawk dawn a ni.
11. Dawt sawi hi hlauh tur a ni.
12. Zu ka in lai pawhin mi pawisa
ringin ka in ngai lo, keima thawh chhuah ngeiin ka lei a, midang ta ka a lo
thlawnin ka in ngai lo.
Kuthnathawktu, Lo nei
mi, lehkha pawh zir sang lo ni mah se, a thu hi a fing a, a puitling em em a, A
nupui fanaute a enkawl dan leh an chanchin ka zawt leh ta zel a. Ti hian min
chhang leh a-
1. Fanu 3 leh fapa 1 ka nei a, lehkha ka
thiam loh avangin ka fate chuan lehkha thiam se ka ti a, theih tawp ka chhuah
ve thin a. Saptawng an thiam theih nan Roman Sikul ah Hostel ah ka dah a, Antam
leh thlai dang kan hralhna hmangin an Fee kan pe thin.
2. Lehkha thiam hi hnathawhna tur a ni
a, Lehkha thiam sang apiangin hna thawh tur an hre tam anga, an awm awl mai mai
tur a ni lo.
3. Mahni a intodelh kan tum theuh tur a ni.
4. Unaute leh midang laka thil beisei
nei thin ho hi, an laka vuivai thin te an ni zawk zel.
5. Mipa awmchhun nih avanga duat bik a, an
sual hi ka rem ti lo.
6. Inchhunga naupang ber nih vanga duat
bik leh awm awl tir bik hi ka rem ti lo.
7. Kan inkhawngaihna lantirna tur chuan
Eitur tha leh silhfen inpek hi a tawk.
8. Ka fanu nulate chu huisen taka awm
turin ka chah a, mipat hmeichhiatna kawngah pawh, kan rilru min hneh loh chuan
tuman min ti lui vak thei lo.
9. Zu ka in thin avangin ka fapa in min
entawn a, zu a in ve thin a, Sikul a kal tha lo a, a bang ta nge nge a. Mahse
hnathawh erawh a taima hle a, tunah zu a nghei ve tawh a, KTP ah inhmang ve in,
tunah hian kan huan chu a kutah a awm a ni ber tawh.
10. Ka fanu pakhat hi Matric pass tir
hram ka tum a, vawi 5 ka exam tir a, mahse a fail zel a. Puanthui a lo tui ve
hlauh a, Aizawl ah dawr a siam a, hlawhfa pawh a ruai ve thei ta nual mai.
11. Ka fanu pakhat hi MSc a zo ve chiah
a, eng subject ber nge ka hre chiang lo, tunah hna zawng pahin a inhlawhfa ve
mek.
12. Ka fanu pakhat hi BE a zir mek a,
Electrical niin ka hria. Tunah Tamil Nadu ah a awm mek. A hun awlah Pathianthu sawi
tein a kal chhuak ve thin a, Vai ramah mi ten Pathian thu sawi turin an sawm ve
thin a ni awm e.
13. Tuna ka ram neih dan chu –
a. Bungmual - 10 Tin - Theite,
Theihai, Khanghu (Puitling tawh)
b. Serzawl - 10 Tin - Grape,
Rua
c. Mualzen - 2.5 Tin - Mau,
Theihai, Rua
Mizo thil siamah chuan Zu leh Meizial hi tui ka tih ber a ni
a, mahse ka fapa in min rawn entawn a, zu a in ve phah a, tu ka nei ve tan ta
bawk a, an hmuh atan a tha lo ka ti a, zu tha lo te a lo awm ve leh zel bawk
nen. Fate vang leh damrei duh vangin Zu chu ka nghei ta a, kum 5 ka nghei tawh
a, ka nghei hlen thei em ang chu maw? tiin a zu nghei chhan leh a chhungkaw
chanchin chu min hrilh a, kan titi chu tihian a ti tawp ta a –
“Kan ram –Mizoram ah
ngei ka awm a, mi neih ka eiru lo va, Zu ka in lai pawhin midangte ti hek turin
ka in lo va, keima thawh chhuah ve te te hmangin ka nung ve a, ka fate zirna
atana mi pawisa ka puk chang pawhin rulh loh ka neih ka hre lo a, chuvangin ka
nun hi a hlim a, khawlaiah tawhsual tawkin lo thi palh mah ila, kan ram ngei a
ni bawk a, ka nun hi a zalen ve asin” a ti nia.!
Heng zawng zawng a sawi zawh meuh
chuan darkar fe kan lo inkawm tawh a lo ni a. A thu sawi te ka lo chhinchhiah
zeuh zeuh zel a, a hmel leh mizia nen ka en thin a, a thu a ropuiin a fing ka
ti hle mai a, pa mawlmang ve hmel tak angin lang mahse, ka tluk lo hle tih ka
hria a, ka ngaisang ru hle a. A rawn kalchhan pawh hmalak dan tur kan sawi dun
a, hlim takin kan in thlah a, a chhuak tur chuan “Ka chan chin te, kan
chhungkaw chanchin te, ka sawi duh loh pui pui te ka sawi ta vak mai a a..! a
zia lo hle mai a.! a ti a, mahse kei
chuan a ngaihnawm ka tih thu leh a chhuanawm ka tih thu ka sawi a, kan inthlah
liam ta a.
Monday, April 6, 2015
MIPUI VANTLANG HMUH LEH HRIAT THEIH A MIZORAMA HARHNA HMASA BER - KHANDAIH HARHNA
(Harhna thlen champha pual a Ni 4.04.2015 a ka ziah)
April ni 4 hi Mizoram a Harhna thlen champha a ni a. Engvânga he ni hi Harhna champha ah ngaih a nih tih leh Khandaih khuaah chuan engtikah nge harhna chu a thlen a, engtin nge mipui vantlâng mit hmuh leh hriatah chu harhna chu a lo lanchhuah dân kan chhui thuak thuak dawn a ni.
Wales ram leh Khasi ramah Thlarau thianghlim harhna a thleng tih an hriatin Zosap te chuan Mizoramah thleng ve se an ti hlê a. Mairang, Khasi Assembly hmang a Harhna chhim turin kum 1906 kum tir lam khan Mizoram amangin Hmar lam aiawh leh Chhim lam aiawh mi sawm (10) te chu Khasi ramah chuan an kal ta a, Pu Syney Ham te Inah an thleng nghe nghe a ni awm e.
Khasi rama harhna hnathawh an han hmuh chuan mak an ti a, an hrethiam lo lek lek a. Mahse anni ngei pawh chuan thlarau hnathawh chu an zu chang ve ta a. Tumkhat chu an inkhâwm naah Pu Khuma chu a map chhuak a, chutia Thlarau thianghlim hnathawh Mizo zinga a’n lan ve tâkah chuan Mizoramah pawh harhna a thleng ve ta ah an ngâi hial a ni awm e. An châmchhûng hian mumkhat chu Pu Vanchhûnga chu a khawng ta tlat a, an buaipui lai chuan ”Aw Lalpa ka rinhlelhna tlâng aia lian chu i la bo ta a, ka lawm e,” a ti a, a khawng pawh chu a reh ta a. Anni hi Mizo zinga thlarau thianghlim hnathawh HARHNA dawng hmasa tute an nih hmel.
Hetih mêk lai (1906) hian Mizoram lamah chuan, thingtlâng khua a sikul nghet dinna hmasa ber, Sailo lal ropui Vanphunga khua Khandaih, In zali (400) chuang zet khua chuan Tuivâi lui a Sangha tlângvuak an rêl a, an inpuahchah mup mup a. Khandaih khuaah hian Lal Vânphunga Sailo remtihna leh Sorkar tanpuina hmangin Zosap Missionary ten August Ni 1, 1903-ah khan Sikul nghet an lo din tawh a, Sikul chu inkhâwm nân hman a ni mhin bawk a, Kristian pawh an awm ve nial tawh a.
Hetih lai hian Kristiante chuan Pathianni an serh thin avang chuan lal leh Upate chuan Kristiante chu an ngaimawh tan hle a, Kum 1904 khan Khandaih Sikul pawh chu daipawn – Pengthuamthumah te an sawn sak a, mahse sikul nghet a nih avangin Bawrhsap leh Zosapte thu angin a hmun ngaiah dah a ni leh ta a. Khandaih Sikul a zirtirtu hmasa ber Hrangsaipuia leh a nupui Saimanliani chu Mizo zinga Kohhran Dan Thianghlima innei hmasa ber niin ni 7.11.1904 Thawhmanni khan Khandaih khuaah hian an innei nghe nghe a.
Khasi ram lama Mairang Inkhâwmpui chu a miak ta a. A chhim tura Mizoram amanga kalte chu an rawn haw kawngah Silchar an thlen chuan, a chhan engmah hriat si lohin an inbe tui lo tlâng hle mai a, Rev. SR Lalkailuaia sawi dan phei chuan “an tum hmur hlawm” a ni awm e. Mizoram chhûng Neihbawih an thlen chuan an zîng a mi Pu Thanga chuan an awmdân chu fel lo a ti a, tumah in be mha peih lova inhuatna nei niawm taka ngaih mha vak lo va an awm chhan chu sawifiah a mûlin a hre ta a. An han sawi ho ta a, a tu a mah chuan engmah a chhan sawi tur an hre lo a, Setana hnathawh a nih an ring ta a.
Kum 1906 April Ni 4, Nilaini chawhnu lamah Mairang kal hawte chuan Aizawl an lo thleng a. Chaltlâng an thlen chuan Khiang buk hlimah an hahchawl a, a mal te te chuan an mawngmai ta a. Chutia an mawngmai lâi chuan Pu Zathanga chuan Êng a hmu a, a lo hniam zel a, an vaia an mawngmai kim chuan Êng chu a bo ta a, an zîngah chuan a awm ve ta niin an ngâi a. An haw kawnga an inbiak duh lohna leh an inrem loh rûkna te pawh chu a lo bo ta nghâl a. Thlarau thianghlim hnathawh chuan Remna a rawn thlen a ni ngei ang.
Tichuan April ni 4, tlai 6:00 velah Mission veng an thleng a. An zuk kalna ah thlarau thianghlim hnathawh chu an chungah thleng ve bawk mah se, Mission veng an thlen hnu leh a tûk ah pawh chuan Thlarau thianghlim hnathawh leh harhna lam rêng rêng engmah a lang zui lo a. Harhna pawchhuak tura Khasi ram kal te pawh chuan chutia engmah mipui vantlang hmuh leh hriat a harhna hnathawh a lang mai lo chu, a rukin nuam lo an ti deuh hial a ni awm e.
Hetih lai hian April ni 6, 1906 Zirtawpni chuan Khandaih khua chu Tuivai lui, Tuiriza chhuah a Sangha tlângvuak turin pachhuakin zan thum riak buhfai nên an feh chhuak mup mup a. Awmhmun an siam fel a, rusum an thlâk fel hnu chuan Mau Pûmah chuangin Sangha lâng hmasa apiang lâk hmasak inchuhin an phe suau suau a. An hlim dar dar hle a ni awm e.
Chutia an buai mup mup lai chuan Hnûnêka Pawite chu Tuivai kam, Phuaibuang ram lamah chuan Sangha an vua tih pawh hre lo niâwm takin a lo zai a, ”Tunge lo lêng leiah hian; Lal Isua Chhandamtu” tih hla a lo sâ a. A châng leh a phun mawlh mawlh a, ”Isua lamah ka mang, nangni chu Setana’n a vêl che u, khâ khâ, a kal hual che u,” te a ti a. Val upa te chuan, ”Khalpuia thawi a ngâi a nih chu, tlangvâl mhenkhat khân hawpui rawh u,” an ti a. Mahse an va en leh chuan a hmâa a awm lohna lamah, Khandaih khaw ram lam luikamah a lo awm leh daih tawh a, tui hleuh a thiam lo a, tumân Pûm hmangin an hruai bawk si lo a, mak an ti hlê a, thlarauin a hruai a nih an ring hlawm a.
Hnûnêka chu Phunglama, Papuia leh Chawngkûnga ten hawpui turin an hruai a. Thui an kal hmâin Banga Lui an thlen chuan Hnûnêka chuan chawlh a rawt ta a. ”Hlâ i sa ang u,” a ti a. ”Lo mang rû ka lo kal dawn e Lalin a tih chu,” tih hlâ chu an sa a, an tui ta êm êm mai a. lawngmai a rawt leh a, an mawngmai lâi chuan lungmhil a vawm rik er er ang thâwm an hria a, chumi hnuah eng thawm ber nge hriat loh hi a rawn ri huau huau a. An mawngmai zawh a an han hawi vêl pawh chuan engmah an hmu si lo a, Vapual thlâwk ri a niang an ti a. Hnûnêka chuan, ”Ka harh ta e, i kir leh ang u,” a ti a, Sangha vuakna lamah chuan an kir leh ta a.
April Ni 8, Pathianni chuan Hnûnêka Pawite leh a mhiante chu Tuivâi kamah chuan an zâi a ”Lo mang rû ka lo kal dawn e, Lalin a tih chu,” tih hla an sa leh a, an lâm kual ve map map mai a, Isua lam a mang (Pathian thu awih/Kristian te)) ho chuan an Sangha dap lai chu chawlhsanin an rawn fin ve zêl a, an pung tial tial a, an zâi tui bawk a, thim thleng rakin an zâi a, an lâm ta a. Tichuan HARHNA chu mipui vantlang hmuh leh hriatin a lo thleng ta a. Sangha dap ve lova Isua lam a mang (Kristian te) an zâi a, an lâm chu Val upa ten an hre thiam lo hle a,”Pathianni in Sangha ka dap thei lo te an ti vêl a, Pathian thu awih ho khân a hranin an chan tur chu dap ve se, a hranin Sawng pawh siam ve rawh se” tiin Sangha tlângvuakna amang chuan an in bân mhen titih ta hial a.
Hemi ni April ni 8, 1906 Pathianni a Khandaih khua a Thlarau thianghlim hnathawh avânga Tuivâi kama zâi a, an lâm kual mup mup mêk lâi chuan Aizawl lamah chuan Thlarau thianghlim hnathawh April ni 4 a Chaltlâng hmuna mei êng ang tak an hmuh, an zinga awm ve ta nia an hriat tâk bâk kha chu, engmah thil danglam thleng hmuh leh hriat tur a la awm lo a. Khandaih Khuaah erawh chuan Lal leh vâlupate thu zawm lovin Pathianni serh meuhin an zaikhâwm mêk a, Khasi ram kal ten an hmuh a mak an tih, bân phar a lâm durh durh ang chi te khân an lâm kual mup mup tawh a ni.
Ni 9, April, 1906 Thawhtanni a lo thlen chuan Kristiante (Kha tih lai chuan ‘Isua lamamang an ti mhin a ni awm e) chuan Sangha an dap ve ta a, mak tak main a hma Kristian ni ve lote man ai a lian lian te an man ta teuh mai a. Kristian te leh valupa te chuan an han ngaihtuah mha leh a, Kristian lo te nen chuan an Sangha man sa chu an infinpui leh ta a.
Hemi ni April ni 9 hian Aizawl lamah chuan Mairang a Harhna chhim a kal, Chhimlam aiawhte chu Aizawl School-ah thlahna hun an hmang a, an zaikhâwm a. Chutah chuan Thlarau thianghlim hnathawh HARHNA chu a lo lang chhuak ve ta a. Pi Hlunziki chuan sual puanna a nei a, Pathian hnêna ngaihdam dil a mawngmai pui a ngên nghal bawk a. Mipui kalkhawm chuan mak an ti hlê nghe nghe a, mahse an zai tui tulh tulh a, mawngmaina nên, sual puanna nên an ri ve ta mup mup a. Inkhawm pawh chu an bâng thei lawk lo va. An bân hun sawi dan hi a inang lo a, ”chawhnu lam dar 1:30 pm ah an bang thei chauh a” (Dr.Lalzâma, Ex. Minister) / “Tlâi dâr 4:00pm velah an bâng thei chauh a” (Rev. SR Lalkailuaia).
Khandaih khaw lamah chuan Khandaih paho chu Tuivâi amang chuan Sangha tam tak nen an haw ta a. An haw kawngah pawh chuan thlarau thianghlim hnathawh – HARHNA chu an chang zui zel a, kawng lakah an châwl mhin a, Pathian hla an sa a, an zâi a, an lâm a, an tawp tawp mai thei thin lo a ni awm e. Neihruma chuan hla châng a sawi a, vawi sawmthum (30) lâi te a sawi nawn hial a, an zavai chuan an lam mup mup mai a ni. Khua an thlen hnu leh a tûk ah te pawh chuan mual zawlah an zâi a, an lâm mup mup a. Kristian te chu an lo pung chak ta hle a, Khandaih khaw pum chu a chiah hneh hle a.
KHANDAIH HARHNA amang chuan Kristian an pung zel a, Chawlhni an serh mhin avâng chuan, ei leh bar ah an intodelh loh phah mai an hlau a, Lal leh upate chuan an ngai thiam lo hle a, Kristiante chu an ngai thei lo man ta a. Kum 1906 May thla vel amang chuan Kristian te tihrem tumin hma an la man a, khua amanga hnawhchhuah, vuak, ensan, hmuhsitna te chu Kristiante chuan an tawk ta a. Mahse Isua lam a mang (Kristian) te chu an ding nghet tlat a.
|umkhat chu Pathianthu awih an sawisak, daipawna an dah tâk Chhuana chu a thi emaw tiin a ruang tal hlâwm turin Khandaih tlangval Chalbuanga Chhangte chuan ava ngaihven a, mahse a lo thi lo hlauh a, in lamah a hruai haw a, a bawihsawm ta a. Chu chu Pathian thuawih lo ten an hriat chuan an thinrim hle a, Chalbuanga kutthlâkna remchâng chu an châng rân a, tuthlawhha suih lohin a hnungzângah an vua a, chu an vuakna hliam chu tuar lovin kum 1906-ah a thi ta a, Mizo Kristian Martar hmasa ber a lo ni ta a ni. Tv. Chalbuanga hi tlangvâl fel leh taima, mi tumruh leh zaidam bawk si a nia, Lal Vanphunga pawhin Upa atân a lo sawm hial tawh a, mahse Kristian/Pathian thu awih a nih avangin a lo hnar tawh nghe nghe a ni.
Khandaih a Kristian tihduhdah boruak an hriat chuan Zosaphluia leh Pu Thanga, Vanchhunga, Pasena te chu June ni 3, 1906 Khandaih khuaah hian remthu sawi turin an kal a, Lal Vanphunga chuan chemsen lek meuh a manhmun a lo khawh a, remna thu pawh sawi thei lovin an haw leh ta a. Hemi mum hian Pu Zosaphluia hian Mi 30 lai Zawlbukah Baptisma an chantir a ni.
Lal chhungkua chuan an fate tha pui pui an chan zauh zauh a, a hnu deuhah chuan Khandaih lalnu Lalkaichhungi chu a thi ta hlauh mai a. Lal Vanphunga Sailo chuan Kristiante a tihduhdahna vanga a chunga Pathian thinurna lo thlengah a ngai deuh a, a rilru a nuam lo hle a Kristiante a tiduhdah chu a inthiam lo ru hle a. Zankhat chu a khum bulah mi pali rawn ding a hmu a, chumite chuan, ”Vanah i hming ziak a ni tawh e” an rawn ti a, an bo leh mai a. An ngaihtuah a, a muhilin a hre si lo a, tumah a hmu zui bawk si lo a.
A tukah chuan lal Vanphunga chu zaikhawmnaah zai tui lai takin a lut ve hlawl mai a, Kristian ho chuan mak an ti a, an lo hawi hu mai hlawm a, Kristian ho chu a rawn ti duhdah anga, a rawn vaw dawn a niang an ti a, an hlau hle a. Mahse Lalpa chuan a thil tawn leh pianthar thu te sawi ta zawk a, an hlim hle a, Lal Vanphunga chu Kristianna kawnga thahnemngai berah a tang ta zawk a. Chumi kum Krismas ruai sa turte pawh chu Kristiante thawh a phal lo va, keiman ka tum vek ang a ti a, Lal chuan ruaithehna tur sa chu a tum ta vek a, tichuan Khandaih (a hnu a Phullen ni ta) khua leh a chheh velah chuan Kristianna chu nghet takin a awm zui ta a.
Tichuan Khandaih khuaah April Ni 8, 1906, Pathianni in Pathian thlarau thinghlim hnathawh Harhna chu Vantlâng hmuh leh hriat theih in Tuivâi kam Tuiriza chhuah ah a lang chhuak a. Aizawl ah erawh chuan April ni 9, 1906 Thawhtanni ah Chhim lam palaite haw tur thlahna hmunah a langchhuak ve thung. Moirang kal hâwng te khan Chaltlângah Thlarau thianghlim êng anga lo lang chu April ni 4, 1906 khân an hmu ngei a, mahse mipui vantlâng hmuh leh hriat tur chuan engmah a thleng mai lo a, April ni 9 ah a thleng chauh a ni.
Chutiang chu a ni na a April ni 4, 1906 Nilaini chu Mizorama Harhna thlen ni atan pawm a ni ta zawk a ni.
(Buata Bawihtlung - 9862035204 on 04.04.2015; 2:45pm @ tkt )
April ni 4 hi Mizoram a Harhna thlen champha a ni a. Engvânga he ni hi Harhna champha ah ngaih a nih tih leh Khandaih khuaah chuan engtikah nge harhna chu a thlen a, engtin nge mipui vantlâng mit hmuh leh hriatah chu harhna chu a lo lanchhuah dân kan chhui thuak thuak dawn a ni.
![]() |
Kulhkawn @ Khandaih veng, Phullen |
Wales ram leh Khasi ramah Thlarau thianghlim harhna a thleng tih an hriatin Zosap te chuan Mizoramah thleng ve se an ti hlê a. Mairang, Khasi Assembly hmang a Harhna chhim turin kum 1906 kum tir lam khan Mizoram amangin Hmar lam aiawh leh Chhim lam aiawh mi sawm (10) te chu Khasi ramah chuan an kal ta a, Pu Syney Ham te Inah an thleng nghe nghe a ni awm e.
Khasi rama harhna hnathawh an han hmuh chuan mak an ti a, an hrethiam lo lek lek a. Mahse anni ngei pawh chuan thlarau hnathawh chu an zu chang ve ta a. Tumkhat chu an inkhâwm naah Pu Khuma chu a map chhuak a, chutia Thlarau thianghlim hnathawh Mizo zinga a’n lan ve tâkah chuan Mizoramah pawh harhna a thleng ve ta ah an ngâi hial a ni awm e. An châmchhûng hian mumkhat chu Pu Vanchhûnga chu a khawng ta tlat a, an buaipui lai chuan ”Aw Lalpa ka rinhlelhna tlâng aia lian chu i la bo ta a, ka lawm e,” a ti a, a khawng pawh chu a reh ta a. Anni hi Mizo zinga thlarau thianghlim hnathawh HARHNA dawng hmasa tute an nih hmel.
Hetih mêk lai (1906) hian Mizoram lamah chuan, thingtlâng khua a sikul nghet dinna hmasa ber, Sailo lal ropui Vanphunga khua Khandaih, In zali (400) chuang zet khua chuan Tuivâi lui a Sangha tlângvuak an rêl a, an inpuahchah mup mup a. Khandaih khuaah hian Lal Vânphunga Sailo remtihna leh Sorkar tanpuina hmangin Zosap Missionary ten August Ni 1, 1903-ah khan Sikul nghet an lo din tawh a, Sikul chu inkhâwm nân hman a ni mhin bawk a, Kristian pawh an awm ve nial tawh a.
![]() |
Khandaih Sikul (Din Ni 01.08.1903) |
Hetih lai hian Kristiante chuan Pathianni an serh thin avang chuan lal leh Upate chuan Kristiante chu an ngaimawh tan hle a, Kum 1904 khan Khandaih Sikul pawh chu daipawn – Pengthuamthumah te an sawn sak a, mahse sikul nghet a nih avangin Bawrhsap leh Zosapte thu angin a hmun ngaiah dah a ni leh ta a. Khandaih Sikul a zirtirtu hmasa ber Hrangsaipuia leh a nupui Saimanliani chu Mizo zinga Kohhran Dan Thianghlima innei hmasa ber niin ni 7.11.1904 Thawhmanni khan Khandaih khuaah hian an innei nghe nghe a.
Khasi ram lama Mairang Inkhâwmpui chu a miak ta a. A chhim tura Mizoram amanga kalte chu an rawn haw kawngah Silchar an thlen chuan, a chhan engmah hriat si lohin an inbe tui lo tlâng hle mai a, Rev. SR Lalkailuaia sawi dan phei chuan “an tum hmur hlawm” a ni awm e. Mizoram chhûng Neihbawih an thlen chuan an zîng a mi Pu Thanga chuan an awmdân chu fel lo a ti a, tumah in be mha peih lova inhuatna nei niawm taka ngaih mha vak lo va an awm chhan chu sawifiah a mûlin a hre ta a. An han sawi ho ta a, a tu a mah chuan engmah a chhan sawi tur an hre lo a, Setana hnathawh a nih an ring ta a.
Kum 1906 April Ni 4, Nilaini chawhnu lamah Mairang kal hawte chuan Aizawl an lo thleng a. Chaltlâng an thlen chuan Khiang buk hlimah an hahchawl a, a mal te te chuan an mawngmai ta a. Chutia an mawngmai lâi chuan Pu Zathanga chuan Êng a hmu a, a lo hniam zel a, an vaia an mawngmai kim chuan Êng chu a bo ta a, an zîngah chuan a awm ve ta niin an ngâi a. An haw kawnga an inbiak duh lohna leh an inrem loh rûkna te pawh chu a lo bo ta nghâl a. Thlarau thianghlim hnathawh chuan Remna a rawn thlen a ni ngei ang.
Tichuan April ni 4, tlai 6:00 velah Mission veng an thleng a. An zuk kalna ah thlarau thianghlim hnathawh chu an chungah thleng ve bawk mah se, Mission veng an thlen hnu leh a tûk ah pawh chuan Thlarau thianghlim hnathawh leh harhna lam rêng rêng engmah a lang zui lo a. Harhna pawchhuak tura Khasi ram kal te pawh chuan chutia engmah mipui vantlang hmuh leh hriat a harhna hnathawh a lang mai lo chu, a rukin nuam lo an ti deuh hial a ni awm e.
Hetih lai hian April ni 6, 1906 Zirtawpni chuan Khandaih khua chu Tuivai lui, Tuiriza chhuah a Sangha tlângvuak turin pachhuakin zan thum riak buhfai nên an feh chhuak mup mup a. Awmhmun an siam fel a, rusum an thlâk fel hnu chuan Mau Pûmah chuangin Sangha lâng hmasa apiang lâk hmasak inchuhin an phe suau suau a. An hlim dar dar hle a ni awm e.
Chutia an buai mup mup lai chuan Hnûnêka Pawite chu Tuivai kam, Phuaibuang ram lamah chuan Sangha an vua tih pawh hre lo niâwm takin a lo zai a, ”Tunge lo lêng leiah hian; Lal Isua Chhandamtu” tih hla a lo sâ a. A châng leh a phun mawlh mawlh a, ”Isua lamah ka mang, nangni chu Setana’n a vêl che u, khâ khâ, a kal hual che u,” te a ti a. Val upa te chuan, ”Khalpuia thawi a ngâi a nih chu, tlangvâl mhenkhat khân hawpui rawh u,” an ti a. Mahse an va en leh chuan a hmâa a awm lohna lamah, Khandaih khaw ram lam luikamah a lo awm leh daih tawh a, tui hleuh a thiam lo a, tumân Pûm hmangin an hruai bawk si lo a, mak an ti hlê a, thlarauin a hruai a nih an ring hlawm a.
Hnûnêka chu Phunglama, Papuia leh Chawngkûnga ten hawpui turin an hruai a. Thui an kal hmâin Banga Lui an thlen chuan Hnûnêka chuan chawlh a rawt ta a. ”Hlâ i sa ang u,” a ti a. ”Lo mang rû ka lo kal dawn e Lalin a tih chu,” tih hlâ chu an sa a, an tui ta êm êm mai a. lawngmai a rawt leh a, an mawngmai lâi chuan lungmhil a vawm rik er er ang thâwm an hria a, chumi hnuah eng thawm ber nge hriat loh hi a rawn ri huau huau a. An mawngmai zawh a an han hawi vêl pawh chuan engmah an hmu si lo a, Vapual thlâwk ri a niang an ti a. Hnûnêka chuan, ”Ka harh ta e, i kir leh ang u,” a ti a, Sangha vuakna lamah chuan an kir leh ta a.
![]() |
Mizo Kristian Martar Hmasaber Tv. Chalbuanga Lungdawh @ Phullen |
April Ni 8, Pathianni chuan Hnûnêka Pawite leh a mhiante chu Tuivâi kamah chuan an zâi a ”Lo mang rû ka lo kal dawn e, Lalin a tih chu,” tih hla an sa leh a, an lâm kual ve map map mai a, Isua lam a mang (Pathian thu awih/Kristian te)) ho chuan an Sangha dap lai chu chawlhsanin an rawn fin ve zêl a, an pung tial tial a, an zâi tui bawk a, thim thleng rakin an zâi a, an lâm ta a. Tichuan HARHNA chu mipui vantlang hmuh leh hriatin a lo thleng ta a. Sangha dap ve lova Isua lam a mang (Kristian te) an zâi a, an lâm chu Val upa ten an hre thiam lo hle a,”Pathianni in Sangha ka dap thei lo te an ti vêl a, Pathian thu awih ho khân a hranin an chan tur chu dap ve se, a hranin Sawng pawh siam ve rawh se” tiin Sangha tlângvuakna amang chuan an in bân mhen titih ta hial a.
Hemi ni April ni 8, 1906 Pathianni a Khandaih khua a Thlarau thianghlim hnathawh avânga Tuivâi kama zâi a, an lâm kual mup mup mêk lâi chuan Aizawl lamah chuan Thlarau thianghlim hnathawh April ni 4 a Chaltlâng hmuna mei êng ang tak an hmuh, an zinga awm ve ta nia an hriat tâk bâk kha chu, engmah thil danglam thleng hmuh leh hriat tur a la awm lo a. Khandaih Khuaah erawh chuan Lal leh vâlupate thu zawm lovin Pathianni serh meuhin an zaikhâwm mêk a, Khasi ram kal ten an hmuh a mak an tih, bân phar a lâm durh durh ang chi te khân an lâm kual mup mup tawh a ni.
Ni 9, April, 1906 Thawhtanni a lo thlen chuan Kristiante (Kha tih lai chuan ‘Isua lamamang an ti mhin a ni awm e) chuan Sangha an dap ve ta a, mak tak main a hma Kristian ni ve lote man ai a lian lian te an man ta teuh mai a. Kristian te leh valupa te chuan an han ngaihtuah mha leh a, Kristian lo te nen chuan an Sangha man sa chu an infinpui leh ta a.
Hemi ni April ni 9 hian Aizawl lamah chuan Mairang a Harhna chhim a kal, Chhimlam aiawhte chu Aizawl School-ah thlahna hun an hmang a, an zaikhâwm a. Chutah chuan Thlarau thianghlim hnathawh HARHNA chu a lo lang chhuak ve ta a. Pi Hlunziki chuan sual puanna a nei a, Pathian hnêna ngaihdam dil a mawngmai pui a ngên nghal bawk a. Mipui kalkhawm chuan mak an ti hlê nghe nghe a, mahse an zai tui tulh tulh a, mawngmaina nên, sual puanna nên an ri ve ta mup mup a. Inkhawm pawh chu an bâng thei lawk lo va. An bân hun sawi dan hi a inang lo a, ”chawhnu lam dar 1:30 pm ah an bang thei chauh a” (Dr.Lalzâma, Ex. Minister) / “Tlâi dâr 4:00pm velah an bâng thei chauh a” (Rev. SR Lalkailuaia).
Khandaih khaw lamah chuan Khandaih paho chu Tuivâi amang chuan Sangha tam tak nen an haw ta a. An haw kawngah pawh chuan thlarau thianghlim hnathawh – HARHNA chu an chang zui zel a, kawng lakah an châwl mhin a, Pathian hla an sa a, an zâi a, an lâm a, an tawp tawp mai thei thin lo a ni awm e. Neihruma chuan hla châng a sawi a, vawi sawmthum (30) lâi te a sawi nawn hial a, an zavai chuan an lam mup mup mai a ni. Khua an thlen hnu leh a tûk ah te pawh chuan mual zawlah an zâi a, an lâm mup mup a. Kristian te chu an lo pung chak ta hle a, Khandaih khaw pum chu a chiah hneh hle a.
KHANDAIH HARHNA amang chuan Kristian an pung zel a, Chawlhni an serh mhin avâng chuan, ei leh bar ah an intodelh loh phah mai an hlau a, Lal leh upate chuan an ngai thiam lo hle a, Kristiante chu an ngai thei lo man ta a. Kum 1906 May thla vel amang chuan Kristian te tihrem tumin hma an la man a, khua amanga hnawhchhuah, vuak, ensan, hmuhsitna te chu Kristiante chuan an tawk ta a. Mahse Isua lam a mang (Kristian) te chu an ding nghet tlat a.
|umkhat chu Pathianthu awih an sawisak, daipawna an dah tâk Chhuana chu a thi emaw tiin a ruang tal hlâwm turin Khandaih tlangval Chalbuanga Chhangte chuan ava ngaihven a, mahse a lo thi lo hlauh a, in lamah a hruai haw a, a bawihsawm ta a. Chu chu Pathian thuawih lo ten an hriat chuan an thinrim hle a, Chalbuanga kutthlâkna remchâng chu an châng rân a, tuthlawhha suih lohin a hnungzângah an vua a, chu an vuakna hliam chu tuar lovin kum 1906-ah a thi ta a, Mizo Kristian Martar hmasa ber a lo ni ta a ni. Tv. Chalbuanga hi tlangvâl fel leh taima, mi tumruh leh zaidam bawk si a nia, Lal Vanphunga pawhin Upa atân a lo sawm hial tawh a, mahse Kristian/Pathian thu awih a nih avangin a lo hnar tawh nghe nghe a ni.
Khandaih a Kristian tihduhdah boruak an hriat chuan Zosaphluia leh Pu Thanga, Vanchhunga, Pasena te chu June ni 3, 1906 Khandaih khuaah hian remthu sawi turin an kal a, Lal Vanphunga chuan chemsen lek meuh a manhmun a lo khawh a, remna thu pawh sawi thei lovin an haw leh ta a. Hemi mum hian Pu Zosaphluia hian Mi 30 lai Zawlbukah Baptisma an chantir a ni.
Lal chhungkua chuan an fate tha pui pui an chan zauh zauh a, a hnu deuhah chuan Khandaih lalnu Lalkaichhungi chu a thi ta hlauh mai a. Lal Vanphunga Sailo chuan Kristiante a tihduhdahna vanga a chunga Pathian thinurna lo thlengah a ngai deuh a, a rilru a nuam lo hle a Kristiante a tiduhdah chu a inthiam lo ru hle a. Zankhat chu a khum bulah mi pali rawn ding a hmu a, chumite chuan, ”Vanah i hming ziak a ni tawh e” an rawn ti a, an bo leh mai a. An ngaihtuah a, a muhilin a hre si lo a, tumah a hmu zui bawk si lo a.
A tukah chuan lal Vanphunga chu zaikhawmnaah zai tui lai takin a lut ve hlawl mai a, Kristian ho chuan mak an ti a, an lo hawi hu mai hlawm a, Kristian ho chu a rawn ti duhdah anga, a rawn vaw dawn a niang an ti a, an hlau hle a. Mahse Lalpa chuan a thil tawn leh pianthar thu te sawi ta zawk a, an hlim hle a, Lal Vanphunga chu Kristianna kawnga thahnemngai berah a tang ta zawk a. Chumi kum Krismas ruai sa turte pawh chu Kristiante thawh a phal lo va, keiman ka tum vek ang a ti a, Lal chuan ruaithehna tur sa chu a tum ta vek a, tichuan Khandaih (a hnu a Phullen ni ta) khua leh a chheh velah chuan Kristianna chu nghet takin a awm zui ta a.
Tichuan Khandaih khuaah April Ni 8, 1906, Pathianni in Pathian thlarau thinghlim hnathawh Harhna chu Vantlâng hmuh leh hriat theih in Tuivâi kam Tuiriza chhuah ah a lang chhuak a. Aizawl ah erawh chuan April ni 9, 1906 Thawhtanni ah Chhim lam palaite haw tur thlahna hmunah a langchhuak ve thung. Moirang kal hâwng te khan Chaltlângah Thlarau thianghlim êng anga lo lang chu April ni 4, 1906 khân an hmu ngei a, mahse mipui vantlâng hmuh leh hriat tur chuan engmah a thleng mai lo a, April ni 9 ah a thleng chauh a ni.
Chutiang chu a ni na a April ni 4, 1906 Nilaini chu Mizorama Harhna thlen ni atan pawm a ni ta zawk a ni.
(Buata Bawihtlung - 9862035204 on 04.04.2015; 2:45pm @ tkt )
Thursday, February 26, 2015
ORGANIC FARMING LEH MIZORAM
Kan ram, Mizoram ah
hian Organic Farming hi kan sawi fo thin a, tun hnai hian Central Sorkar Prime
Minister Narendra Modi a kaihhruai hian Organic Farming kalpuina turin NE pual
hian pawisa tam tak a dah a, chuvang chuan kan state pawhin Organic lam hi a
hawi thar leh ta deuh niin a lang.
MNF
Sorkar lai 2005 vel khan Organic State ah kan inpuang hial a nih kha. Khatih
lai khan State pawnah ka awm lai a ni ve a, Lo neihna lama zirtirtu Vaipa chuan
Mizoram chu Organic State in ni ta rup mai, engtin nge in tih bik le aw,
engtingne in kal pui zel dawn? tiin zawt titih in min sawi pui a, chu mi
chungchang ziahna chanchinbu te min entir a.
Buh hmun (Sawleng kua) |
Tun hnuah Organic
certification chungchangah hian tawn hriat eng eng emaw ka nei ve a. Spices Board of India hmalakna hnuaiah Certifying
agency -Indocert leh USOCA kaihhruainain Mizoramah organic certification
kalpuinaah ka tel ve tawh a. Mizoram sorkar rawih Panchvati Foundation kal
tlanga Certifying Agency pakhat SGS hnuaia Organic Certification kalpuinaah ICS
khawih tute zingah ka lo tel ve tawh bawk.
Kangvar ah kan feh @ Muallungthu ram |
Organic Farming hi thil tha deuh anga lang ni
mahse, kan ram inrelbawlna hian a la zir tawk loh vang nge, a hlawkna tel miah
lovin kan rama Organic Certification scheme te hi kan kalpui ni berin ka hria. Hun
kal tawh a kan rama organic farming kan hlawhtlinpui loh na chhan ni a ka hriat
then khat te -
1.
Organic
Farming ah hian zawm ngei ngei tur dan tam tak a awm a, heng dan te hi a hau
tak ngaihtuahin farmers ten a rah chhuah an la tel tawk lo hle mai a, chu chuan
Farmers te zingah dan zawm that peih tawk lohna a siam phah thin.
2.
Mizoram hi tlangram a ni a, kan thli leh
tuichhia te a luang darh thin a. Mual pakhatah ram zim te te mi hrang hrangin
kan nei thin si a, Organic huan nei te chuan an ri (thenawm) a Organic ni lo
huan nei te nena daidangtu (buffer zone) te siam vek a ngai thin a, heng te hi
a awl ai loh em avangin loneitu tam tak chuan an ngaih thah fo thin a, chu
chuan huan/lo kha Organic a nihna tur kawngah harsatna a siam thin.
3.
Kan ramah hian mi pakhatin ram hmun khat mai ni
loah kan nei thin hlawm a. Organic huan leh organic huan lo a hmanrua leh
bungruate hi, silfai thlap a nih loh chuan hman pawlh mai mai loh tur a ni thin
a. Thin, kan thlai thar chhuah te pawh uluk taka sawngbawl a, ip fai tha tak ah
khung a, a phurhna Motor te pawh faitha tak, chemical kai lo a nih a ngai leh
zel bakah, a dah thatna hmunah pawh organic lo nen in pawlh miah loh a ngai
thin a. Hetiang si se hian farmers te hian an zawm lo fo thin a, harsatna a awm
phah thin.
4.
Kan thlai thar chhuah te Organic a nihna anga
hralh tur chuan awlsam taka hralh mai theih a ni lo a, Certifying agency
kaltlangin thuneitu te hnenah Organic logo te dil a neih phawt a ngai zel a,
chutiang si se tur chuan tuna Mizoram market dinhmun nen chuan a la buaithlak
deuh a, farmer ten an pawisa mamawh lai tak a, awlsam taka hralh mai theih kha
an duh thin.
5.
Kan ramahhian chemical kan hmang nasa lo hle na
a, farmers ten organic farming awmzia kan la hre tawk lo hle a, a hlawkna leh a
thatna pawh kan hre fiah meuh lo a. Kan ramah marketing system tha leh kalphung
mumal tak a la awm meuh lo a. Chuvang chuan dan leh dun tam takin a phuar tlat
Organic Farming hi a tak takin kan la kal pui hlei thei meuh lo a ni.
6.
Organic Farming siam tur hian Certifying agency
rintlak tak hnuaiah kalpui angai a, chutiang tur chuan pawisa sen a ngai a. Farmers
ten mahni sum a Certifying agency rawih chu kan la tuipui viau lo a, sum theh
chhuah tur kan nei thin lo. Farmers ten Organic farming hlawkna hi kan la tel
tawk loh vang te pawh a ni mai thei.
7.
Certifying Agency te hi Mizoram pawn ami te an
ni zel a, kan huan leh ram te uluk taka rawn vil a, rawn endik thin tur chuan
an tlin lo fo. Tlang pang leh ruam thuk tak tak a Lo zawng zawng tlawh chhuah
vek chu sawi loh, pahnih khat bak an
tlawh peih tak tak lo thin a, chu vang chuan Organic huan kha a nih tur ang a
nih loh phah thin a.
8.
Heng Certifying agency te hi sum tam tak senga
rawih an ni thin a, Certifying Agency te hian kan thil thar chhuahte organic
anga kan hralh chhuah tak tak theihna ai mahin, an hming chhiat lohna tawk a,
an hlawkna tur si kha an rilruah a lian zawk thin niin a lang. Hetiang scheme hi farmers ten a hlawkna an tel
si loh phei chuan, pawisa khawhralna ang lek lekin a ngaih theih hial zawk a
ni.
9.
Kan rama Marketing System tha leh mumal zawk kan
neih hunah, kan thlai tharte mumal takin kan hralh theih hunah Organic Farming
hi chu kan la hlawhtlin pui theih chauh a rinawm. Farmers ten mumal taka an
thlai thar te an hralh chhuah leh theih si loh chuan, hetiang Organic farming
kaihhruaina dan hrang hrangte hi zawm a hlawh tak tak thei lo ang.
Sawi tur tam tak a awm a, sawi vek sen a ni hrih lo, duh tawk phawt mai
ang.
-
Buata Bawihtlung : 26.02.2015 @ Aizawl.
Subscribe to:
Posts (Atom)