Monday, April 1, 2019

VANHNUAITHATA LUNGDAWN, VANGTE, PHULLEN

Hei hi Sailo lal ropui Liankhama fapa Vanhnuaithata Lungdawn a ni a, a awmna lai hi Vangte thih a ni a, tuna Phullen ram chhunga awm, Phullen khawchhung atanga dai hnai mai a awm a ni. Phullen hi Vanphunga Sailo in a din Khandaih khaw kal zel kha a ni.

Vanhnuaithata hi, Vangte a an awm lai hian naupang, thingnawi fawm rual vel a ni awm e. Chutih lai chuan vanduaithlak takin a thi ta hlauh mai a, a kuang an ur ro a, a ruhro chu a pa Liankhama ten chhak lam Khawdungsei lam an kainaah an keng zui zel a.

He a thihna hmun ah hian a pa lal Liankhama chuan Vanhnuaithata pualin lung a dawh ta a, chu a lungdawh chu he thlalaka kan hmuh hi a ni. Vanhnuaithata Lungdawn tih a ni tak na a, Lung rem zawl a ni mah zawk a, a lungdawh dan hi a danglam hle.


He Lungdawh hi Phullen khawchhung atanga hnai te a ni a, ka tlawh ve fo thin a. Hetiang pipute sulhnu humhalh kawngah hian kan thangharh ve zel a, helai hmun pawh hi hung ni lo mahse, tuman an tichhe ngai lo a. Tunah hian Pu Vanlalsawma chuan huanah a nei a, ani pawhin Lungdawh hi chu a humhalh tlat a, a lawmawm hle.

Tun hma a kawng awm mumal vak lo kha, tunah chuan Motor kawng, black top lohin a pawh thei tawh a, thal lai chuan Motor a tlan thleng thei a ni. Thil ho ang reng tak angin lang mahse, pi leh pute sulhnu hetianga hmuh theiha a lo la awm reng hi a hlu a, Liankhama sailo chanchin hre tan phei chuan, tlawh manhla tak a ni.

Tuesday, October 23, 2018

Phullen leh Changzawl ah Thlanhlui kan tlawh

Ni 20.2.2018 khan Vanphunga Silo nupui Lalnu Lalkaichhungi thlan te leh Khandaih Kohhran kal zel a Upa thlan an neih hmasak ber tum a Kohhran Upa atana thlan Upa Tuaha thlante leh Phullen hmunhlui thlanmual a phum hmasak ber Mantawna thlan te kan tlawh.



Monday, August 13, 2018

KAN RILRU PUTHMANGIN KAN NAKIN HUN A HRIL THEI

He Lei hringnunah hian kan rilru puthmang hi a lo va pawimawh tak em aw.!!!!


Kan hlimna tur hian midangte hian mawh an phur teh chiam lovin ka hria. Mawhphurtu bik an awm anih chuan, keimahni ngei hi mawhphurtu chu kan nih ka ring tlat.


A êng lam thlir hrâm hrâm te, mi neih ang kan neih ve loh lam aiin mi neih ve loh kan neih te chhiar fo ṭhin i la, vanduaina kan tawh ṭhin te aiin malsawmna kan dawnte chhût hrâm hrâm zêl ila.


Nimin kha kohkir theih a ni lo a, nimin a i thiltihte sût leh theih a ni tawh lo. Mahse, ni thar duhawm tak 'Vawiin' kan thleng tawh zawk a ni tih hre thar leh ila. Hun kaltawh avanga in dawm kun mai lovin, ngaihtuahna thar pu hrâm hrâm ang u.


Vawiin i hman dân hian i nakin hun a hril a, vawiin a i rilru putmang khan i nakin hun a tidanglam thei a ni tih hre chungin Ni thar duhawm tak "Vawiin" hi fîm tak leh hlim takin i hmang ṭheuh ang u.
Ni hman nuam vek u le.


Buata Bawihtlung
(Ka Facebook wall a ka dah, hetah hian ka suan lut thar leh - Buata)

Thursday, July 5, 2018

MARTAR CHALBUANGA - MIZO ZINGA KRISTIAN MARTAR HMASA BER

(Mizo Kristian hmasa, Krista vanga tihduhdah tuara Martar hmasa ber, Khandaih Tlangval fel Chalbuanga Chhangte chanchin)   
-       Lalbuatsaiha (Buata Bawihtlung)
Buata.tkt@gmail.com / 9862035204
Dt. 05.07.2018 @ Azl


Mizo zinga Kristian Martar hmasa ber chu Khandaih khaw tlangval fel leh taima Tv Chalbuanga Chhangte a ni. Chalbuanga hi kum 1882 khan a lo piang a, unau mipa awmchhun niin an unau a upa lam atanga pathumna a ni. A Pa chu Thilluta a ni a, a Nu chu Famthangi a ni. A pa hi a thi hma a, a nu hoin an awm thin a. An unau chu hengte hi an ni-


1.      Tlangziki
2.      Chawntuahthangi
3.      Chalbuanga          
4.      Khuallutthangi
5.      Chawngnghilhlovi
6.      Tlangchawiveli


Chalbuanga te khua Khandaih hi Mizoram hmar lamah awmin, lal ropui Pawihbawiha fapa Vanphunga Sailo khua a ni a. Khaw taima tak, Buh leh bala a intodelh leh khaw nuam tak niin Zawlbuk pawh pahnih an nei a. Kha tih lai a Mizoram khaw lian ber niin, In 700 khua an in chhal a. Rev Liangkhaia ziah dan erawh chuan In 550 niin Mizoram khaw lian ber a ni a, Biate in a dawt a ni awm e.



Khandaih khuaah hian kum 1903 August ni 1 khan lal Vanphunga remtihnain Zosap Missionary te leh Bawrhsap ten Mizoram a Thingtlang Sikul nghet hmasa ber an din a. Zirtirtu chu Khawnbawl Upa Vawma fapa Hrangsaipuia a ni. Sikul kha Pathian thu sawi nan leh zirtir nan hmangin Biak In atan hman a ni ve nghal a, Kohhran a lo piang ta a. Khandaih ah hian ringtu hmasa Khuma leh Duma te chu Pathian thu hril a kalin “Pathian thu lo awih ve tawh rawh u” an ti a. Pathian thu awih an lo awm ve ta a, Tv Chalbuanga pawh Kristian hmasa zingah hian a tel ve a. Khatih lai khan Kristiante khan Isua lama tang an in ti thin a ni.



Tv Chalbuanga hian kum Kum 1904 November ni 2, Nilaini zan khan Mualveng Zawlbukah Zosaphluia (Rev DE Jones) kut atangin Baptisma a chang a. Zosaphluia hi Pathian thuawih hmasate Baptisma chan tir turin Khandaih ah hian, ringtu hmasa te nen Aizawl atangin an kal a. He Baptisma chantirnaah hian Zirtirtu Hrangsaipuia chuan hming a lam a, Tirhkoh Vanchhungan Fenthlirin tui a lo keng bawk a, Ringtu engngemaw zatin Baptisma an chang a ni.



Chalbuanga hi Khandaih khaw tlangval taima, tlawmngai leh huaisen a ni a. Lal Vanphunga pawhin Khawnbawl Upa atan a sawm hial a. Khawngbawl upa dinhmun hi thil namai lo tak a ni a, khatih laia lal ropui Vanphunga Khawnbawl Upa nih phei kha chu, chakawm tak tur a ni. Mahse Kristianna kha bansan a ngai dawn si a, Chalbuanga hian lal sawmna duhawm tak chu hnarin ISUA LAM ṬANG nih a tlang ta zawk a ni.



Kum 1905 kum tawp lamah Chalbuanga te khua Khandaihah hian Tuihri a leng thut mai a. Kum 1905 December ni 3, khan khawnbawl upa pakhat chu Lal ina Zu an in laiin a kua a khawh a, chumi ni la la chuan a thi zui ta mai a. He hripui vang hian Puitling pawh mi 50 chuang zet an thi hman a, an inphum seng lo thelh a ni an ti. He hripui hi Pathian thu awih hovin Ramhuai lal Sahmula an tihthinrim vanga lo thlengah an ngai tlat a. Sorkar mi tirh compounder in Tuihri damdawi Tuikhura a phul te pawh chu, an mahni tih hlumna tura Kristiante tihah an ngai zel a. Kristiante chu an haw zual hle a ni awm e.



Kum 1906 April ni 8 Pathianni ah chuan, Chalbuangate khuain Tuivaia Sangha an tlangvuak naah Harhna a lo thleng a. Pathian thuawihte chu zai pah a kutbengin an lamkual a, midang a kai chhawng zel a. Hei hi mipui vantlang hmuh leh hriat theih a Mizorama harhna hmasa ber a ni a. Mak deuh chu Khandaih a harhna a thlen tuk April ni 9, 1906 Thawhtanni ah Aizawl ah Harhna a lo thleng ve chiah a ni.



Harhna a lo thleng a, Pathianthu awih an pung ta hluai mai bawk si. Pathian thu awih ten Chawlhni serh a, hna an thawk lo chu Lal leh upate chuan an ngaithiam lo hle a. Nitin kawla nichhuak chhiara fehchhuah pawhin hawp khawp thar a har the lul nen, engtin nge Kham an thar ang le? tiin Kristiante chu tam hmahruai an ni e tiin an duh lo hle a. Kristianna chuan an khawtlang nun tichhe vek torah an ngai a, tih rem dan a ngaihtuah ta a.



Lal chuan a upate chu, an chhung leh khat  zinga Isua lama tang (Kristian) an awm chuan, Zu inkhawmnaah Zu no a pek kan ta zel mai a. Chu chu Upate chuan hrehawm an tiin, an fate chu Pathian thuawih bansan turin an thlem a, an vau a, kut hial an inthlak ta a. May 1906 vel atang chuan Tihduhdahna chu a hluar tan a. Khawnbawl upa fate chauh ni lo, Pathian thuawih tawhphawtte chu Kristianna bansan turin an ti a. Mahni hnampui te chu inkhap turin an inti a, hmuhsitna leh ensan bakah khua atanga hnawhchhuahte leh ti duhdah thlengin an tuar a ni.



Hetiang a ni chung hian Kristiante pawh an rinnaah an nghet em em mai a. Pathianthu awih lo lam pawh an vung em em a, Pathianthu awih an sawisak zinga pakhat chu, a thi ni a ngaiin dai ah an kalsan a. Chalbuanga chuan a khawngaih hle a, a ruang chu va hlawm a tum a, mahse vanneih thlak takin a lo thi lo hlauh a. Chu tlangval chuan “Buanga ka tui a hal lutuk, tui min pet eh” a ti a. Chalbuanga chuan tui intur pein a baiwhsawm a, inah a hruai haw ta a.



Chu chu Pathian thu awih lo ten an lo hriatin an thin a rim hle a, hun remchang an hmuh veleh Chalbuanga chu an sawisa ve ta a. Pathian thusawih chu a bansan duh chuang lo a. Tuthlawh ha suih loh in an vua a, a hnung zang chu an vaw kak hial a. Pa nei tawh lo leh fapa mal a nih bawk avangin Lo lamah mipa hna a farnu ten an thawk chu a ngaingam lo a. Na chung chungin a feh ve a, Thlam saknaah te a farnute a lo kawhhmuh thin a.



A na chu a tui hluam hluam a, a Nuin In lama lo awm hahdam tura a tih pawhin, “Isua lamtang tan a na lo ve” a ti mai thin a ni awm e. Tuk khat chu, a hliam tui hluam hluam chu a lo hil duak mai a, a dam tawh dawn ni a ngaiin an lawm hle a. A chhungte pawh chuan ngaihtha takin an fehsan a. Mahse, a nu leh farnute feh an lo haw chuan a lo na zual hle a. A chhungte hnenah chuan “khi min hruaitu tur an lo thleng ta, ka kalsan tawh ang che u” a ti a. Tichuan Pathianthu awihlote kutthlakna avang chuan, kum 1906 khan Khandaih tlangval fel Chalbuanga Chhangte chu kum 25 mi niin a Martar ta a. Mizo Kristian Martar hmasa ber a lo ni ta a ni.



Vanphunga khua Khandaih chu kum 1906 pawltlakah lal leh upaten hma hruaiin Changzawl Kawnpuiah an kai a. Kristian tihduhdahna chu a hma aiin hluar zel a.  Kawnpui chu a hrisel lo a, 1907 ah Changzawlah an kai leh a. Hetah hian Kristiante chu kai ve an phal lo a. Kristian te chu Bawrhsap hnenah an zual ko a. Kristian tihduhdahna a thawh hlawk tak thin piang thar ta Saithuama ho chuan Kristiante chu Kawnpuiah chuan an awm a. Biak In pawh, Sikul tawmpui lovin, 1907 khan a hrangin an sa ve ta nghe nghe a. Mahse, Bawrhsapte nawrna vangin Kristiante chu Changzawl kai an remti leh ta a.



Chalbuanga hi a dam laiin, a chhung ten a nupui tur Pathian thu awih nula an lo be hmin vek tawh a. Inneih hun tur nghaka an awm mek laiin, tihduhdahna a tuar ta a. An sawisakna avanga a hliam te chu na hle mah se, Isua phatsan a duh ngai lo a. A chhungten Kristian a nih vanga sawisak a tuar chu an manganpui em em a. Mahse ani chuan Thlarauthianghlimin a awmpui tlat a, “Lalpan, rethei leh manganga kan awm reng hi a phal hauh lo ang, nakinah chhim chhaklam atangin Khuallutthangi (Mambawihi) hian inleng a nei ang a, chu chu in lo neih tir dawn nia” tiin a chhungte chu a hrilh nghe nghe a ni awm e. Tichuan, Tv Chalbuanga khan a Nupui tura an biak fel vek tawh chu a thihsan bawk a ni.



An innghahna ber, mipa awm chhun Chalbuanga a thih takah chuan, a chhungte chu an khawhar zual hle a. Nakinah chuan Hmunhmeltha atangin Pathianthu awih hmasa ber Chawnghnuna chuan Khuallutthangi chu nupui atan a rawn rim ta a. A chhungte chuan an inneih tir ta a. Hmunhmeltha ah hian Khandaih tihduhdahna avanga pem lut an awm hlawm a, Rev Zairema pa Pu Doliana te, Tekrawiha (Upa) te, Suakdaia te, Chaleka te, Rualkhuma te, Famthangi te leh Chhuanbuanga te an ni. Martar Chalbuangan a lo sawi lawk tawh chu a takin a lo thleng ta a lo ni reng mai a. Chawnghnuna te hi sa la thei tak, khawsa thei tak an ni a. Nupui a neih hnu hian lehkha te zirin Khawchhiar ah a tang nghe nghe a ni.



Vanphunga khua ah chuan Kristiante tihduhdahna chu a la hluar sauh sauh a. Tichuan Martar Chalbuanga nu Famthangi te chuan, an makpa Chawnghnuna te awmna lam, Hmunhmeltha khua ah chuan pem an tum ta a. Zanah bungrua nen, a ruk thei ang berin an chhuak a. Hmunhmeltha an panna kawngah hian, an hma lawkah Keipui a kal zel a. Chutia Sakeiin an hma a hruai chu, Famthangi chuan, “Pathianin min hruai turin a rawn tir a niang” tiin, thlamuang takin an kal theih phah a ni awm e.



Khandaih lal Vanphunga leh a hoten Kristiante an tihduhdah hi, tun hnua ngaihtuahin an demawm viau a ni mai thei a, mahse khatih hun lai ngaihtuah kha chuan an dem awm lem lo ve bawk. Kristianna a lo luh khan, Fathang te an chhung lo a, Chawlhni ah hnathawk lovin an serh bawk a, lal thu aia ngaihpawimawh an nei ta bawk si. Kristianna khan Mizo khawtlang nun kha a rawn sawi danglam dawrh a, Kristianna chuan an nun kha a rawn ti chhia ah an ngai a ni.

 

Thlirna dang atanga thlir chuan, Khandaih lal Vanphungan khatiang taka Mizo sakhua leh culture vawnghim tura theihtawp a lo chhuah kha a chhuanawm tak zet zet zawk a ni. Kha tihduhdahna avanga Kristian pem chuak ten khaw dangah Kristianna an pu darh zel te kha Pathian rem ruat zawk a nih a rinawm hle a. Vanphunga kha Pathianin hmanruaah a hmang mai zawk a ni. A hnuah Vanphunga pawhin Piantharna duhawm tak a chang zui ve leh ta nghe nghe a, a hovin Krismas te an hmang a, Kristiante thlamuantu a ni zui ta zawk a ni.



Khawkhat tlangval fel leh tlawmngai Chalbuanga, a pa thih hnua an chhungkaw innghahna, mipa awmchhun chu Krista vanga tuarin Martar mahse, a chhungte leh an thlahte chu Pathianin a awmpui zel a. Pathian leh a Kohhran tan mi tinawm tak tak an ni zui ta zel a ni. Khandaih Kohhran kal zel, tuna Phullen Kohhran ni ta chuan Biak In tualah Martar Chalbuanga pual hian Lungdawh mawi tak “MARTAR CHALBUANGA LUNGDAWH”  an siam nghe nghe a ni.




*********************

Saturday, June 23, 2018

FIFA 1994 WORLD CUP PHULLEN AH ROPUI TAKIN KAN DAWNG


FIFA World Cup vawi 15-na 1994 World Cup kha June ni 17 aṭanga July ni 17, 1994 chhung khan khawvela Football thiam zual ram 24 ten America ramah an khel a nih kha. Kha ‘94 World Cup khan, a hma a World cup lo awm tawhte chu kawng hrang hrang a rawn khumin, World Cup Record tam tak a siam a nih kha. Mahse, chu lam chu sawi tam vak lovin, Phullen in kan lo dawn dan lam kan thlur deuh zawk ang.

Kha FIFA ‘94 World Cup kha Phullen in kan khuaah ngei FIFA World Cup kan hmachhawn hmasak ber a nih laiin, kan ngaihsan Maradona hun hnuhnung a ni tlat mai a, a hrilhhaithlak ang reng hle. Chutihlaiin, Germany – East leh West inzawm hnua World Cup an khelh leh hmasak a nih thute, USSR keh darh hnua Russia anga an tel vawikhatna a nih thute, Colombia player nungchang ṭha “the Gentleman” tia an koh fiam, anmahni lama a tih goal vanga an kah hlum tak Andrés Escobar chanchinte, Bebeto nau awih dan zir velte pawh kha, sawi tur a tam a, sawi zui lo mai ang.

World Cup thleng tur khan FIFA chuan khawvel ram ropui USA kha Ni 4 July 1988 daih tawh khan a thlang fel diam tawh a. Chutihlaiin, World Cup Committee Phullen erawh chuan chawpchilh takin Upa J.Ngurchhawna Kawt (Pu Ngura Stadium), Diakkawn, Phullen chu a thlang ve hmiah thung. USA ah chuan khawpui 9 ah khelin World Cup history ah a vawikhat nan Indoor stadium (Pontiac Silverdome Stadium) ah te khelh a ni a. Kan khua Phullen ah erawh Pu Ngura Stadium ah Opening atanga Closing thlengin nghah tluan parh a ni thung. A thlengtu Upa J. Ngura te hian an tlin hle a, an inpekna a chhuanawm ngei mai.

Opening Ceremony te kha aw! June ni 17 a Chicago's Soldier Field, USA ah President Bill Clinton-a hovin, Germany Chancellor Helmut Kohl te, Oprah Winfrey te nen ropui taka hman a ni a. Diana Ross-in zai paha field dung zuia tlanin, goal ruakah ball pet luh ṭhelhin, Goal ban a rawn tlu der vel a, chumi hnuah Opening Ceremony Dawhsan (Dais) mawi eltiang mai chu a rawn hawng a nih kha. Khatih lai khan Phullen lamah pawh kan VCP thar (June ni 3, 1994 khan VC Election result puan a ni) Pu R. Lalchhanhima te, VC member Pu C Lalfamkima (RIP) te nen Pu Ngura Stadium, Diakkawn ah World Cup kha phur takin kan lo hawng ve a nih kha.

Han sawi zau hret ila. Khatia, World Cup khel tura Football thiam zual ram 24 te an inzir tluk tluk lai leh a thleng tur leh a en tura Khawvel a inpuahchah mup mup lai khan, keini khua Phullen pawh kha nasa takin kan inpuahchah ve a. Hlo thlawh lai, hna tul lai a ni a, a hmuna USA a en tura kalchilh hman lo kan tam bawk si avangin Phullen chuan kan pualin World Cup Committee din a, Upa J. Ngurchhawna Stadium a World Cup nghah mai kha a rel ta kha a ni a. Khami ṭuma World Cup Committee Phullen te chu hengte hi an ni-

1. Chairman : Pu C. Lalfamkima (VC Member)
2. Vice Chairman : Pu Zahruaia (Khawtlang pa rawn)
3. Secretary :  Pu J. Pachhunga (YMA hruaitu hlun)
4. Asst Secy : Pu KC Zahmingthanga (YMA hruaitu hlun)
5. Treasurer :  Pi Lalramliani (MHIP hruaitu hlun)
6. Fin. Secy : Pu YS Singh (High School Teacher)

World Cup hi thlen mai mai a harsa a. Kan dawn vawikhatna a ni bawk nen, World Cup Committee Phullen pawh a ṭang hle a. Fur lai a ni a, World Cup Committee Phullen chuan a hmun (Pu Ngura Stadium) ngei a World Cup entute chu ruah do lo a, hul phianga inkhel entir ngei a tum tlat a. Pu Ngura Stadium chu cheiṭhain, Hulhliap (Pandal) zau zet mai a zar hluap mai a. Stadium a diak lutuk loh nan Thingphek in a dawh kang bawk a. Chutah chuan YMA thutthleng engemaw zat rem khah vek a ni a, VIP te leh a thlengtu te ṭhutna tur bikte siam vek a ni.  USA, Pasadena hmuna Rose Bowl stadium chu tiat lo mahse, entu engemaw zatte chu berh lo leh hul phianga awm thei tura duan a ni a. Mahse the Greatest Show on Earth a ni miau a, USA ang bawkin Pu Ngura Stadium hulhliap hian a daih seng bik meuh lo a ni.

World Cup meuh thleng tur chuan mamawh a tam a, FIFA atangin pawisa dawn a nih loh avangin Sponsorship zawn a ni a. Kha 1994 World Cup Phullen, main Sponsor atan khan Food & Civil Supply Deptt, Aizawl chu, anmahni dil leh hriattir lawkna pawh awm em em lem lovin, thlan an ni tawp a. F&CS hotupa kan tlangdunga lo zin remchang hlauh chu lehkha hawn tir nghal a ni a. Main sponsor hnenah hian, Phullenin tluang taka World Cup kan thlen theih nan leh inkhel en a khaihlak loh nan Generator a hman tur Petrol dil a ni a. F&CS Deptt lam pawh, World Cup meuhin sponsor tura sawm an ni chu an lawm thiamin an hlimpui hle a ni awm e. World Cup atan hian Petrol Litre 20 zet min rawn pek bakah, World Cup Committee te Thingpui lumna vel senso turin pawisafai Rs 200 (za hnih) zet min rawn pe bawk a ni. Main sponsor chungah hian World Cup Committee a lawm hle a ni.

Khawvel huap thil a ni bawka, main sponsor bakah sponsor tu dang pawh an awm nual a. Kohhran pawh an bang thei bik lo. 1994 World Cup Phullen atan hian Phullen Presbyterian Kohhran chuan Generator a thawh a. Tin, kan BDO chhuan em em Pu K.Lalthawmmawia MCS (tuna IAS nit a) khan a Generator a thawh bawk a. Kan mamawhna hriain, kan khawchhuak mi tangkai Pi Lalenghluni Zarkawt  chuan a Generator min hman tir bakah YMA neih zui turin min pe zui bawk. Tin, World Cup enna Pu Ngura TV a chian loh karlaka hman turin kan Bialtu Pastor (Presbyterian) Rev A.K Dawia chuan a TV chu a thawh hmiah bawk. World Cup Committee Phullen in hnehsawh taka 1994 World Cup a dawn dan hian fak a hlawh hle a. Mizoram chanchinbu lian Vanglaini meuh pawhin a chhuah chhawng hial a nih kha.

World Cup Committee Phullen khan ruahmanna siam leh mipui han chawh phur kha an thiam em em mai a. TV lama Commentator aimaha zei leh ngaihthlak nuam zawkin Pu Ngura Stadium aṭang khan Aurinna hmangin Live Comment neih thin a ni a. Khami ṭuma commentator te kha YMA lama kan mi chhuanvawr Pu KC Zahmingthanga leh Pu J Pachhunga te an ni nghe nghe a. Kan khaw chhung Tournament vela lo comment thang an ni bawk a, an zeiin an hna an tlin ngei mai. Mahni ṭawng ngeia World Cup comment ngaihthlak kha mipui ten kan tangkaipuiin, a hlimawm tak zet. Mizo ṭawng ngeia World Cup Live comment pe hmasa ber kan ni hial mai thei.

Commentator te khan an tlin em em a. Puan tur ṭul an puang zung zung bawk a. FIFA lamin inkhelh dan tur Fixture a siam sa te kha, tunlai angin ziaka hmuh mai mai tur la awm ve hek lo, FIFA in inkhel tur ram leh an inkhelh hun a ruahmante chu, Phullen World Cup Committee in a ruahman angin Commentator te chuan mipui hmaah chuan thiam takin an puang mai ṭhin a. Zan reiah te khelh a nih avangin mipui kan rim ve hle a. Knockout stage chinah zan zawn zat ni lo va, zan awl a awm ta zeuh zeuhte kha, mipui kan chauh lutuk loh nana Phullen World Cup Committee in a ruahman a nih thute chu aurinna hmangin hlimawm takin an puang zel a. Nu leh pa tam tak chuan kha ruahmanna kha ṭha an tiin, Phullen World Cup Committee te an fak thin hle.

Tin, July ni 6 kha MHIP Day a ni a. World Cup lai ni mahse, MHIP members ten hlim taka Day an hman theih nan, inkhel awm tir lovin World Cup chu chawlh lailawkpui a ni anga, Ni 8 zanah chum zawm leh a nih tur thu Phullen World Cup Committee Secretary in Pu Ngura Stadium mipuite hriat tura an puang chiah mai phei kha chu MHIP member te pawh an lawm hle. Group Match a zo a, Round of 16 khelh hma chawlh lailawk awm, MHIP Day nen a lo in nang kha, Phullen World Cup Committee ten thiam takin MHIP Day vanga awl tir angin an puang a. MHIP member tam takin World Cup Committee te ruahmanna that zia leh MHIP te an ngaihpawimawh zia hahipin an sawi zui a ni.

World Cup huaihawttu FiFA leh World Cup Committee Phullen te kha, mahni tawkah an buai em avangin mahni seh seh mual hranah tiin, an inrawn tawn lutuk lem lo a. Ruahmanna engkim peih a nih hnuah FIFA hnenah chuan Phullen in World Cup kan thlen dan chungchang chu World Cup commttee Phullen hmingin ziaka thawn a ni a. English leh French ṭawng a thehluh tum a ni na a, Phullenah French ṭawng thiam kan awm mai loh avangin English chauh a thawn a ni ta a. Hei pawh hi Dak a thawn a ni a, a thleng chiah em tih hriat zui a ni ta lo.

World Cup Phullen a buaithlak deuh ber chu, mipui khati zat fuankhawmin TV hmai zim ve tak mai kan thlir ṭhup kha a ni. A hnunglama Nuho ding leh duhberte nena a thim chin deuha dingte phei kha chuan, TV kha an hmu thei kha a ni deuh mai a. A sen lamin an ti goal leh tawh tih vel kha a tam zawk sawi dan a ni. Mahse, World Cup boruak hi chu a namai lo a, heng players lar tak tak – Maradona, Carlos Valderrama, Bebeto, Cafu, Claudio Caniggia, Gabriel Batistuta, Jürgen Klinsmann, Lothar Matthäus, Rudi Völler, Oliver Kahn, Josep Guardiola (Coach lar ni ta), Luis Enrique (coarch lar ni ta), Paolo Maldini, Roberto Baggio, Gianfranco Zola, Roy Keane, Ronald Koeman, Frank Rijkaard, Dennis Bergkamp, Edwin van der Sar leh rawl thar duhawm Ronaldo (Brazil) te pawh kha an hming kan lam ri ve nak nak thin a.

Kan han tang tak tak kha chu, mahni khaw A-Team a substitute pawh ni pha ngai hlei lo khan, players ropui leh lar tak tak, match khata Goal 5 khung thei Oleg Slanko te leh top scorer a nih pui Bulgaria thiampuipa Hristov Stoichkov te bakah Top Scorer ni pha lo chunga Best Player ni thei Romario te, Silver ball dawngtu Italian striker hmingthang Roberto Baggio te, Best Young Player Marck Overmars te leh Champion Team captain Dunga te, football thiam chungchuang Maradona te pawh kha, kan duh khawp lo lek lek fo thin a. Kan lo au nasa in, tih dan tur kan lo hrilh ve nasa thin a nih kha. Maradona mawlh mai kha, damdawi vangin hnawhchhuah a ni ta mai kha kan va ui hlawm tak em!

Kan khua hi Lo nei a eizawng, thalai pang dam tan in a awm zahthlak an tih thin na khua. Feh kawnga Beramno leh Halleluiah Chorus sa liam vung vung thin kan ni a. Hlo tlawh lai a ni a, zing dar 3 hnu lamah te inkhelh a zawh pawhin, a tukah feh a kham ngai chuang lo a. Tlai var zak zak mah se, feh kha thulh tumna an nei lo. Nl V. Lalramhluni (Tuna Teacher nit a) te thianho inlawm pawh, hlo thlawh hmain an inbual harh phawt zel a ni awm e. World Cup inkhel hmaih miah chuang lovin Hnuhpuite kha kan thlo zo thak hlawm a ni.

Ni 17.7.1994, Final zan mawlh mai kha. Khawtlang mipui ten hnuhpui kan thlo zo tawh bawk nen, engto em em awm lovin Pu Ngura Stadium kan pankhawm a, kan phawklek a ni ber mai. Qualifying round a tling hram hram Brazil leh goal inthlauhna hmanga Group stage paltlang hram hram Italy ten Final an khel a nih kha. An thiam tih inhre tawn, chak loh hlau fimkhur lutuk khan inkhel a ti hmuhnawm loh lek lek zawk hial. World Cup final a hun pangngai leh hun pek belh thleng, Minute 120 chhunga Goal luh miah loh vawi khatna a ni a, a vawi khat nan Penalty hmangin World Cup Final chakzawk zawn a ngaih phah ta a nih kha.

Kha Penalty kha Champion leh champion loh hriltu a ni leh zual a, a boruak sang ngei mai! Romario leh Roberto Baggio te mitthlaah an lo lang zut zut a. World cup super star Roberto Baggio an Italy tan Penalty a’n pet over tlat mai kha a va pawi tak em!  Italy ṭantu leh Banbun a Baggio hming lo phiar a, lo bun ve far tute mittui a hnam. Brazil erawh an thiampuipa Romario ten an khung zat zat mai si a, 3-2 a chakin World Cup vawi 4 Champion thei awm chhun an nih phah ta a ni.

World Cup lai khan, inkhelh zan apiangin thawhkhawm lakkhawm thin a ni a. Chu chu Petrol man leh tul dangah hman thin a ni a. Kan khaw nu leh pa thenkhat phei chuan World Cup kha keimahni chauhin kan dawng tak tak emaw an ti tak tak a. Vengthlang nula pakhat phei chuan Mikhual lo thleng har lutuk kha a lo mangang hman hial a ni. Mipui inpekna a tha hle a, inkhelh en zawh apiangin stadium seat (Thutthleng) kha Community hall ah dah fel leh thlap zel a ni.

Kum 1994 World Cup zet kha chuan khawtlang mipui min chiah hneh hle a. Inkhel zawng zawng enkim vek an awm nual a. Chung zingah chuan MHIP member senior Pi Lalsangi (RIP) te leh Pi Laltluangi te pawh an tel a ni. Kha World Cup zet kha chu, FIFA World Cup history ah leh Phullen History ah World Cup ropui ber ti a chhal a ni reng tawhin a rinawm.

Buata Bawihtlung

Thulakna:
Pu J.Pachhunga (FIFA 94 World Cup Phullen Commentator) leh World Cup entute titi.

Wednesday, January 24, 2018

ZORAM TLUANA MI RIANGVAI THANGTEEKA

Buata Bawihtlung

Thangteeka hi rualban lo, chhungkhat laina sawi tur pawh nei lo, ringvai a ni a. A nu leh pa hming takngial pawh a hre lo a. A pian kum erwh Thli chhe tleh kum tih an hria a ni awm e.


Amah hi Piangsual, Ke lek lam deuh a nih avangin a thatlai deuh pawhin kal pangngaiin a kal hlei thei lova. A kawng kal hi tlan deuh reuhin a petek euh euh thin a ni. Tum khat chu Aizawlah miin Pheikhawk an lo pe a, a Pheikhawk thar bun chuan Durtlang lamah a kal ta a, Durtlang a thlen chuan a Pheikhawk thar chu a chhip a pawp hman tawh a ni.  Ratu lam tlangdung a zin tum pawhin, kawng lakah Sakei nen an in tawk hlauh mai a ni awm e. Sakei chu kawngsir kawrah a zuang lut ta daih a, Thangteeka hlau lutuk petek chuan Sakei zuan luhnaah tak a petek lut zui ve a ni awm a, chumi tum chuan a damlo zui deuh reng nghe nghe a, tun thlengin Thangteeka leh Sakei zuan thlakna tiin an la sawi thin.  Chutianga ke dik lo chu a ni a, a lainatawm hle.

Chutiang a ni chunga kawng mumal lo leh fur khaw chhe tak tak karah pawh, khaw hrang hrang a tlawh kual reng tho a. Mi ten mak an ti hle thin a, Sapuiin a hruai thin a nihte an ring hial thin. Hmun thenkhatah chuan naupangten an lo chhaih nawmnah chang pawh a tam a, chutih rualin, amah lainata, duhsaktu pawh a tawng ve zel bawk. Phullen pawh a lo tlawh ve tawh thin a ni ngei ang Khawnbawl Upa Pu Hrangphunga, Pu Tlanhnuna pa te nen pawh an in hre tha hle a, tin Pu Khuanghnuna pi (a nu nu)  Pi Tlingzovi te nen pawh an in hre hle a ni.

Chutianga khaw hrang hranga a awm kual hnu chuan Phullen chu nuam a ti hle a ni ang, Phullen a thih a, Phullen a lunghah a duh thu chu a sawi a. Chutia Thangteekan Phullena Lunghah a duh tih an hriat chuan, Phullen tlangval leh paho chuan Chhawrtui atangin Changzawl lamah kalpuiin, Phullenah an zawn hawpui ta a. A pualin Lailak veng, Pu Hmingthanga In bulah a In tur an sak sak a. Tah chuan awm ve in, khawtlang mipuiten Buhfai leh a mamawh turte an khawn khawm sak a, eitur an in pek chhawk thin a. Chhawrtui khuaa a awm laiin  miin coat buang, fual lam deuh hi an lo pe a.  Chu a coat dawn chu ama mamawh lei nan pawisa a chantir kha tha zawkin an hriatsak a, Hmunhlui veng a mi Pu Chawngkhuma (Pu Kaphlira patea) chuan Rs 20 (sawmhnih) laiin an lei chhawn sak ta a ni.

A pian dik tawk lo vang hian a zan mute hi thawh a harsat a.  A upat deuh hnu phei chuan kal a harsat zuala, tlangval hovin an riahpui thin a ni. Vawikhat chu, Pu Ralzinga leh Pu Lalbuanga (Rammawii pasal) ten an riahpui a. Zanah a zun a chhuak ta, a tho mai thei si lo, “Tlangval te u, ka zun a chhuak e” a ti a. A riahpuitute kha an lo mutui deuh a ni ang, an hre thei si lo. Kawmchhak pa Pu Awrhchunga (Pu Hmingthanga pa) chuan a lo hria a, a zuk kai tho ta a ni awm e. Chutiang chuan khawtlang, thenawm khawveng nula tlangvalten an ngaihsak hle a ni.

Thangteeka hian Kohhran a belbul hle a. Kohhran mi tak a nih vangin Kohhran pawhin a ngaihsak em em a, chaw petu turte, riahpui tur ruatte pawh Kohhran hian a ruahman vek ṭhin a. Kohhran inkhawm a thulh ngai lo a, mahse a ke dik loh deuh vangin a kal tha thei vak lo va, a inkhawm turte hi tlangvalhoin an zak zeh a, an kalpui nawl nawl thin. Biak Inah hian Pulpit hnung lam deuhah chuan thutna chuam bik a nei a, a thlen tlai pawhin chulai chu a pan vang vang thin. Bible hi a kawl reng thin a, khawiah nge lehkha a zir hriat a ni lo va, Bible a chhiar thiam a, mahse a Bible chhiar erawh a awmzia hriat fiah hleih theih a ni lo.

Chutianga hun a hman hnu chuan, kum 1947 October ni 23, Nilaithawhtan khan chatuan ram a pan ta a. A thlan hi Phullen hmunhlui thlanmualah, tuna Bung lianpui dinna chhak lawk, Zangchhiaa (Lalbeli pa) thlan bulah an laih sak a. Thangteeka thih ni hian, mak tak maiin, khua a chhe nasa hle a, Thli a tleh hum hum a, nasa taka ruah surin, khua a cheng a, a hrehawm hle a ni awm e. Tlangval thlanlai tan pawh Thlan khur pawna awm kha a hrehawmin taimak leh tlawmngaihna zawkah ngaih hial khawpin khua a chhia a ni. He a thih ni a thli tleh hi Tualbung velah a na zual a, Kawlthei hnah leh thing hnah dangte, phaitual hnim chenin a chhem fi thulh nghe nghe.

Thangteeka ruang hi Phullen hmunhlui thlanmualah zah taka phum a nih hnuah, Phullen tlangval leh pahote chuan Thangteeka pual hian Lungdawh tha tak siam sak an tum ta zel a. Nula leh tlangval ten Thangteeka lungdawh tur chu Hmunhlui lam Khiangkarkah thlen hma Tuitai mawng ami an la a. Lungdawh tur an lak ni chuan mi ṭhahnem tak an thawkchhuaka, phur tak leh hlim takin, haw haw hulh hulh chungin Thangteeka Lung chu an zawn haw a ni. A  lungdawha thu ziak dah tur pawh tha tak a siam an duh zel a. Upa Zalawra (Sande Sikul lama mi lar tak) Mission veng chu an dawr a, ani chuan  in duh angin a thu rawn ziak ula, phaiah ka lo thawn ang e” alo ti a. Phullen YMA chuan Lungdawh a ziak tur thu chu Pu Zalawra an thawn a, ani khan tawifel leh kimchang tur siin a lo siam danglam hret a. Tichuan Culcutta-ah a thawn ta a, a thu ziak chu thir phekah reh thei lo turin thil var phum hmangin tha takin ziah a ni ta a ni.

Tichuan a thih atanga kum khat hnu, kum 1948 khan Phullen YMA chuan nalh leh mawi takin, Phullen Kawn atanga Aizawl lam panna kawngpui kam, hnai teah chuan Thangteeka Hriatrengna Lungdawh tha tak chu an siam ta a. He lungdawh hi lal Awksarala thlan tih lohah chuan a hun laia Phullen lungdawh tha ber leh mawi bera chhal theih a ni ang.  Thangteeka Lungdawhah chuan a hnuaia thu ang hian ziah a ni a, a laiah Kros lem mawi tak ziah lan a ni bawk –

ZORAM TLUANA MI RIANGVAI
THANGTEEKA
KUM 76, THIH NI : 23.10.’47

Kuta sak loh chatuan In chu
A tan buatsaih a ni.

LUNG PHUNSAKTU:-
PHULLEN
YOUNG MIZO ASSOCIATION
(Y.M.A 1948)

Khaw hlui atangin khaw hnuai lam, motor kawngpui kal awlsamna lamah khua chu insawn hret hret a nih takah khan khaw hlui chu daipawn ramngaw a lo ni ta a. Chutiang a nih tak avang chuan Thangteek Lungdawh pawh chu Motor kawngpui kam Serzawl-Kawn, tuna YMA Ram an tih takah sawn a ni ve ta a ni. (Thangteeka Lungdawh sawn a ni hi ka ui tak zet, mahse Thangteeka hmangaihna vang a ni zel tih erawh a chianga, a sawntute erawh ka dem lem lo– Buata)

Thangteeka pian kum hi Thlichhe tleh kum tih a ni a. Thlichhe tleh kum chu 1876 niin mithiam leh thil hre zawkten an sawi a. Hetihlai hian, a Lungdawhah chuan kum 76 mi niin ni 23.10.1947 ah a thi tih ziah a ni a.  Thlichhe tleh kum a piang, kum 1947-a thi a nih si chuan kum 72 mi ni awm tak a ni. Lungdawh phuntu Phullen Branch YMA te hian Thlichhe tleh kum hi an hai nge ni anga, a kum zat hi an chhut sual palh zawk tih chu hriat mai a harsa deuh.



Contact: 9862035204 & buata.tkt@gmail.com

*******************