"TUI-THAK" HUNLAI KHA:

Kan naupan ve deuh lai kha aw! ka ngaihtuah let neuh neuh hian ka ngai ve thrin khawp mai. Kan hmalam hun ngaihtuahin kan buai lova, Buhfai eitur kan nei nge nei lo tih pawh kan hre hek lo. Engang mi nge ka nih dawn tih pawh kan ngaihtuah ngai lem lo a nih kha! Masi dawna Kawrmawi "Kawrthar" kan neih kha chuan kan lawm ve em em thrin kha a nia.. in ni ve em aw?

Engmah hmasawnna lam ngaihtuah rual kan la ni lem lo bawka, rethei bakberh te mah ni ila, kan hawiher kha a a zang ve phian zel a. Kan Nu leh Pa te kha chuan engkim ti thei leh huai ber ah kan ngai deuh tawp mai a nih kha. Nuam thei khawp mai.

Primary sikul kan kal ve a, Uniform leh zirlaibu te kha kan U te hman hlui a ni deuh vek zel a, a rawng te kha a da thei thrin khawp mai. A rawng pawl tur te kha a in ang lo nuaih zel a nih kha. Chawlhkar tawp lam, zirtawpni hi "Games Ni" kan ti thrin a. Sikul naupang te kha Football leh Intlansiak, eng eng emaw kha kan ti ve thrin a.. Kan va hlim thei tak em aw! Mipa zinga a te deuh nih kha chu a nuam vak lo.. Football pet naah te khan Hmeichhe lian ho nen min khelh tir thrin.. Mipa rilru atang chuan, a nuam vak lo.. kan hneh ngai chiah chuang lo na a.

Khang hunlai a thil lar ve tak chu TUITHAK kha a ni. Hmeichhe ho in Bottle te deuh ah an rawn pai thrin a. A bawlhlo lah kha a tam lem lo - Tui, Chi, Hmarcha te kha a ni deuh mai a. A changkang deuh te khan Aieng kha an telh thrin a.. Siam harsa tak ni lo mahse, a hlu thei thrin khawp mai. Kan rualpui hmeichhia te ta kha insak kan han tuma, an phal lo chung te kha kan dil ve ngat ngat zel.

Khang hunlaia TUITHAK hlut dan kha aw.. Luck leh luck loh te pawh a hril pha hial in ka hre leh hnuhnawh thrin. Mipa  leh hmeichhia nanana chu kan in endan a lo danglam deuh a.. Hmeichhe thenkhat te kha chuan pek phal bik te pawh an nei thrin a. Kha tiang dawng pha bik nih kha chu a nuam ve veng veng thrin. A dahna bur Bottle neih te phawh kha tunlai ang chuan a la awlai lem lo. Bottle mai mai pawh kha vang tak a ni. Keini khua ve kha chu VAI (CRPF a hnu ah Assam Rifle) Camp kha a awm a, an paih leh an hnen atanga an neih te pawh kha a ni hlawm ang.

VAI sawi takah chuan, khang hun lai khan VAI ho chaw ei tur kha Helicopter hmang khan an rawn thlak thrin a. Naupang ho kha kan lo phusa ve vak zel a, Tel leh Ghiu an rawn thlak trum phei chuan, kan mawm haw ve hluam zel. Sikul class chhunga awm lai a Helicopter a rawn thlawh tawh chuan Teacher hnena phalna lak a ngai lo, Helicopter ri kha chhuah phalna dar a ni tawp.. Kan tlan chhuak a, kan bye bye liam vawn vawn thrin a. Vai Lal te an lo trum dawn phei chuan, a trumna turah kan lo hmuak ve tawp zel.. nuam ve tak a ni.

Khang VAI ho Damdawi bur leh eng eng emaw bur ruak "Bottle" ngei mai kha kan silfai thrin TUITHAK siam/pai nan chuan hmeichhe ho khan an hmang thrin a nih kha. Khang hun laia TUITHAK hlut dan kha, tunlai huna PEPSI, Coca cola, Lasi tih vel hlutdan nen a khai khin pawhin,, a hunlai nanana kha chuan, a nep bik chuang hauh lovang..

Tuithak kha chu lo tui ve reuh em bawk a ni.

KHANDAIH HARHNA & SANGHA TLANG VUAK

(Ni 6.4.2012 a Facebook group pakhata ka post a nia,, ti danglam vak lovin kan post ve ang e., Vawiin  tih pawh hi a dik tawh lo.- Buata bawihtlung)


        Vawiin ni 6.4.2012 (Zirtawpni) hi Khandaih khaw pa hoin zan 3 riaka Tuivai a “Sangha tlangvuak” nei tura an kal chhuah ni champha vawi 106 –na a ni. Sangha Tlangvuak naa harhna lo thleng “KHANDAIH HARHNA” an tih mai thin kha he Sangha Tlangvuak trum a lo thleng hi a nih avangin “ Khandaih Harhna” champha vawi 106 –na (Kum 106 na) a ni thei bawk.

        Thlarau thianghlim Harna lo intan ni tak hi chu Sangha vua a an ram riah ni 3-na Ni.8.4.1906 (Pathianni) a thleng a ni a. A champha, Ni dik tak chu April Ni 8 (Sunday) hi a ni. Mahse, vawiin hi an bul tan ni a nih avangin vawiin hian ka rawn tarlang ta mai a ni e.

        Dt. 6.4.1906 (Friday) khan khandaih pa ho chu Tuivaiah Sangha Tlangvuak turin an kal chhuak a, a ni thum ni - dt. 8.4.1906 (Pathianni) chuan mak tak main an chungah chuan thil a lo thleng ta a. Sangha dap a an buai mup mup mek lai chuan Hnuneka chu Phuaibuang ram lam Lui kamah thru chung hian a lo zai a “ Tunge lo leng Leiah hian, Lal Isua chhandamtu..”  tih hla a lo sa a. A chang leh a phun mawlh mawlh a.. “Kei chu Isua lamah ka trang, Nang ni chu Setana’n a vel che u.., kha kha a kal hual che u” a ti a. Sangha man a an buai lai leh an in duhthawh lai a ni a, an ngaihdan pawh a ni vak lo awm e. Valupa te chuan ‘In lamah hawnpui a, KHALPUI a thawi a ngai a nih hi’ an ti a. Hawpui tur chuan an in ti a, mahse an va en leh chuan Tuivai kam, a awm lohna lam pangah khan a lo awm leh daih tawh mai a. Tuihleuh a thiam si lova, engtin nge chu Li / Lui lian tak chu a kal kai hria reng reng an awm lo.

     Phunglama, Papuia leh Chawngkhunga ten In lamah an hawpui ta a, hla lo te an thlen chuan “chawl ila  ‘Lo trang ru, ka lo kal dawn e Lalin a tih chu’ tih hla kha i sa ang u” a ti a. An zai a, an trawngtrai bawk a. An trawngtai lai chuan Lung thril a vawm er er ang ri hi an hria a, a hnu ah chuan Vapual thlawk ri ang chuan a rawn ri leh huau bawk a. Hnuneka chuan “ka harh ta e, I kir ang u” a ti a, Sangha vuakna ah chuan an kir pui leh ta a.

      He thil thlenni hi 8.4.1906 Pathianni a nih avang chuan Hnuneka te chuan an Serh ta a, Pathian hla sa in an lam a, Sangha pawh an dap ve ta lo a. Pathian thu awih ve lo te mit a kham ta a. “Pathianni in Sangha ka dap thei lo te an ti vel a, Pathian thu awih ho khan a hranin an chan tur an dap anga, ‘Sawng’ a hranin siam rawh se”, an ti ta a.

       A tuk Ni 9.4.1906 (Monday) a lo thlen chuan Pathian thu awihlo ho Sangha dap na hnu ah chuan Pathian thu awih ho chuan an dap ve leh a, Sangha chu an man ta treuh mai a. An sangha man pawh chu an vai chuan an insem tlang leh ta zawk a. Hemi ni 9.4.1906 (Thawhtan) ni ah chiah hian Aizawl lamah harhna hnathawh a lo lang ve chiah a. Harhna chhim tur a Moiranga Khasi Assembly a kal te, Chhimlam a haw tur Aizawl ah an thlah a. Harhna chhim a Moiranga an kal haw atanga Thlarau Thianghlim hnathawh lang chhuak miah lo kha, Moirang a kal te hian nuam lo an ti lek lek a ni awm e. Mahse, hetia chhimlam haw tur an thlah hi an zai tawp mai thei ta lo va. Thlarau Thianghlim hnathawh a lo lang a. Zing atanga an zai kha Tlai lam 1:30 pm ah an bang chauh (Dr. Lalzama). OR  Tlai lam 4:00pm ah an bang thei chiah (Rev. SR Lalkailuaia).

       Aizawl ah hian Thlarau Thianghlim hnathawh- Hlim taka zaiho, Hlim lam, Khurh, mahni Sualna puan te chu Ni 9.4.1906 (Monday) ah chiah a lo lang a. Chu chu Moirang Khawmpui kal lo haw te, Chaltlanga an tawngtai ho atanga ni 4 hnu ah (a ni 5-na) chiah a ni. He mi ni ni hi Tuivai lui a KHANDAIH pa ho Sangha Tlangvuak ram riak ni 4- na chiah a ni a. Ringtu ho in Sangha an dap ve ni chiah a ni. Hemi hma hma chiah Ni 8.4.1906 (Sunday) kha Tuivai Lui  kama HNUNEKA (Pawihte) leh a thiante zinga THLARAU THIANGHLIM hnathawh lo lanchhuah tran na ni kha a ni ve bawk.

      Mahse, Ni 4.4.1906 Nilaini- Moirang atanga an lo haw a, Chaltlanga an tawngtai a, chuta Thlarau thianghlim Mei eng anga lo lang an hmuh ni, Thlarau Thianghlim in a awmpui nia an hriat ni tak kha, MIZORAM HARHNA NI ah chuan an chhal ta a ni..

       Kan peng thui ta deuh, Khandaih Pa ho Sangha vua ah kir leh ang..  Tuivai atang chuan Sangha tam tak nen an haw a. An haw kawngah chuan an chawl a, Pathian hla an sa a, an zai tawp tawp mai thei lo a ni awm e. Neihruma chuan hla chang a sawi a, Vawi 30 lai te a sawi nawn hial a, an zavai chuan an lam mup mup mai a ni. Khua an thlen hnu leh a tuk ah pawh Mual zawl ah an zai a, an lam mup mup a. Kristian te chu an lo pung chak ta hlea, Khandaih (Phullen) khaw pum chuan a chiah hneh hle a.

       Chutia Ringtu thenkhat te, hnathawk lo a an Zai mup mup mai leh Sunday a hnathawh an duh loh takah chuan Lal leh khawnbawl upa te ngaihdan a ni lo hle a. Khandaih Tihduhdahna tih pawh kha a lo chhuak hial a. Mizo Kristian Martar hmasa ber Tv CHALBUANGA pawh hemi kalzel ah hian Kum 1906 khan a MARTAR ta hial a ni. Mahse, dodalna nasa tak kar ah leh, Ringlo mi tam tak karah pawh HNUNEKA leh a thian Ringtu thenkhat te chu ISUA LAMAH AN TRANG tlat ngam a ni.

       Tichuan, HARHNA THLEN NI chu 4.4.1906 (Nilaini) ni mahse, mak tak maia  HARHNA HNATHAWH lo lanchhuah ni chu, Aizawl ah Ni 9.4.1906 (Thawhtan) ah a ni a,  KHANDAIH ah Ni 8.4.1906 (Pathianni) khan a ni ve thung. Khandaih ah hian a langchhuak hmasa zawk angin a sawi theih.

(Source - Phullen Presbyterian Kohhran Centenary Souvenir, "Mizo Kristian Martar Hmasaber" - upa Lalrinzauva, "Isua Lama Tang Hnuneka Pawite" - Upa Khuangchhana, "Phullen Kohhran Chanchin" - PB Lalruatkima, "Chanchintha Meichhitu Phullen" - Dr. Lalzama,  http://www.laldoma.blogspot.in leh hmun dang dang a mi)