DEK PARTY LEH AN HLATE
- Buata Bawihtlung 2019
Dek Party
DEK PARTY
Dek Party hi Rambuai laia Luangpawn khua a \hian inkawmho \hin, zâi ngaina tak leh hla fiam te pawh phuaha, thiam taka sa thei mai zêl, rambuai hrehawm kara mipui chawkhlim \hintu, Inneih leh mipui punkhawm nikhuaa zâi a mipui tihlim \hintute an ni ti ila a dik mai awm e. Luangpawn hi Mawmrâng tlâng chunga awm a ni a, khaw lian lo tak ni mahse, khaw nuam tak a ni a, khawtlang mipuite pawh inlungrual tak an ni.
DEK PARTY LO PIAN DÂN:
Dek Party a mite hi, Dek Party an in tih hmá pawh hian inkawmho \hin sa an ni a. Kum 1966 a\anga Mizoram a buai khân India sipai ten dimdawina tel miah loin Mizoram leh Mizote chu min rawn awp a, khaw hrang hrangah kalin mipui an tiduhdah em em a, MNF nia an hriat chu an man a, kut an thlâk a, a \hente chu khawlaiah an kaphlum a, an chhûngte thlengin an nghaisa a, In te an hâl sak hial \hin a ni.
Luangpawn hi Mawmrâng tlâng chunga awm tih takah, Khâm leh ramngaw chhah tak takin a chawi vel a nih avangin Mizo sipaite tân chuan bihrûkna \ha tak a ni a. India sipaite pawhin chu chu hriain, Mizo sipaite dan chêp nan khua chu an vil uluk hle a. Engemaw lai deuh phei kha chuan, Luangpawn chu a lai taka rinbungin a bung lehlam zawng chu veng lehlamah an awm khawm tir vek nghe nghe a. Sipai an lal hle a, Kuli a kalte a ngai thut thut reng mai bawk a, hrehawm tinreng an tuar a ni ber awm e.
Khâng hun lai boruak kha a rit em em a, khaw lian lo tak an lo ni bawk nen, rambuai chu a nasa bik emaw tih mai tur a ni a, mipuite chu an bet tlawk tlawk a. Kum 1966, 1967, 1968 chhûng phei kha chuan, India sipai pawisak nei bawk si lote chu an hlauhawm bawk si a, khawvel hi a khûr hial ni mai hian a ngaih theih a, Luangpawn-ah chuan hlimna a awm lo a ni ber awm e. An nun a ral\i a, mipui an thlabâr a, khawtlâng chuan hlim ni a tawng dawn tawh lo emaw tih tur hialin mipuite chu an ngui nghuai vek mai a ni awm e.
Chutianga an khua, an thlakhlelh ve ngawih ngawih, hlim taka hun an lo hmanna Luangpawn a lo ngui nghuai ta mai leh hlimna lam reng reng awm hlei thei ta lo chu hrehawm an ti em em a. ‘Heti ringawt tur chu a ni lo e, hawh u, \hianho hian mipuite hi i chawkhlim \hin teh ang u’ tiin \hianho chuan an ngaihtuah ta a, hming invuahin DEK PARTY an ti ta a. Tichuan kum 1966 khân Luangpawna \hianho inkawm \hinte chuan Dek Party chu an din ta a ni.
DEK PARTY HMING AWMZIA:
Dek tih hi, hetih laia \awng ler chi khat an hman \hin a ni a. Dek Party mite pawh hian an hmang uar ve viau a ni awm e. ‘A va dek e/i va dek e, a dek hle mai a/i dek hle mai a’ tih ang vela an hman \hin a ni a, chu chu an mhianho (Party) hmingah hian an hmang ta a ni awm e.
DEK PARTY THUPUI LEH A AWM ZIA:
Dek Party hian thupui an nei a, chu chu Mizo thufing lar tak pakhat, \ha zet mai, “Sem sem dam dam, ei bil thi thi” tih a ni. He an thupui hi an party zâithiam B. Ngurchhawna rawt chhuah an pawm tlân tâk a ni awm e.
An thupui a “Sem sem dam dam, ei bil thi thi” tih an hman hian chhan a nei a. Khatih lai khân an khawsak a la hniam em em a, chutih lai karah Mizoram buai hrehawm tak chuan a nuai a, India sipai sual tak takte leh Mizo sipaite inkarah awmin, Lo neih leh ei dap pawh a mumal tak tak thei lo a. Khawsak a harsat avang chuan ei tur \hate chu an râwp hle a, an ngaihsân Sa phei chu neih mai mai a har a, chuvang chuan, “\hianho (Party) zingah, ke pali nei chin Sa nei tawh phawt chuan, chaw ei tura \hiante sawm ngei ngei tur a ni” tih chu an thupui awmzia leh hrilhfiahna atân an hmang ta a ni. Hmn lai hunah khân, Sa talh, Sa kah, Sa awh leh sa an lâk reng reng hian, \henawmte suah leh chaweia sâwm hi an chin \han dân a ni fo \hin reng a, hmânlai chin dân \ha an chawi nung pawh a ni ve bawk awm e.
DEK PARTY MEMBER-TE:
Dek Party member-te hi \hianho inkawm khawm \hin an ni a, Luangpawnah chuan, chhûngkaw pangngai tak ami an ni hlawm a. Luangpawn lal tupate, Lal khawnbawl upa min fapate an nih bakah, thu leh hla thiam, aw \ha leh zâi thiam takte, lehkhathiam Matric vâlte leh pawl 6 pass tawhte an ni hlawm a. Luangpawnah chuan ‘kei ka ni’ han inti thei turte pawh an ni hlawm awm e. Dek Party member-te hian nihna an invuah fiam hlawm a, chung an nihna leh an hmingte chu hêngte hi a ni:
1. Pu B. Rêngluta Chairman:
Pu Rênga hi Chairman an ti a, he an nihna hi thlan ni loin fiamthu ang deuha invuah chawp an ni. A \awng tam vak lo a, Chairman ni awm takin a awm ve mai a. Rambuai khawkhawm avanga Dek Party an darh hnu, a thih ni thleng khân, a \hiante chuan “Chairman-a” tiin an la sawi \hin a ni. A pa chu Pu PB Kamlova (L) a ni a, rambuai hnuah Phullenah an awm a, a nupui chu Pi Lalzopuii a ni. Phullena Baptist Kohhran din a nih tirh khân a hruaitu zingah telin Kohhran Upa a ni a, kum 2012 August ni 20 khân chatuan ram a pan ta a ni.
2. Pu Lalvànga, General Secretary:
Pu Lalvànga hi General Secretary a ni a, Dek Party hunlai hian tlangvâl ala ni a, a pa chu Pu Thangliana (L) a ni a, a nupui chu
Pi Thlamuani a ni. Pa \awng tam lo tak, lehkhathiam a ni a, rambuai hma khân Matric pawh pass tawhin Pathian thu pawh a zir hman a, ram a buai khân Valunteer-ah a \ang zui ta a. Zirna ngaipawimawh tak a ni a, rambuai hnuah Aizawl-ah pêmin BA a zo leh a, Teachers’ Training Institute (tuna DIET) ah a thawk zet a, mahse politics lam a luhchilh tâk avangin a hna chu a bansan a. MNF Party-ah Secretary te a ni \hin a. Aizawl Ramhlun vengah awmin, February ni 27, 2004 khân a chatuanram a pan ta a ni.
3. Pu B. Ngurchhawna, Supply Minister:
Pu Chhawna hi Dek Party Supply Minister a ni a, a hna ber chu Dek Party tân ei tur Chhang, Sa etc. ngaihtuah leh ruahman a ni a. Intelligent leh \hianten ei tur awm leh awm loh an thlithlai sa chu bawhzui a, ei dân tur ngaihtuah a ni ber awm e. A pa chu, hetih hunlaia Luangpawn VCP, Upa Thanghrima (L) a ni a, Pu Thanghrima (L) hi Luangpawn lal hmasa Pu Lalbonga (L) fapa a ni. Pu Chhawna hi Dek Party hunlai khân pa a ni tawh a, a nupui chu Aithangpuii a ni. Pu Chhawna hi a aw a \hain zâi a thiam hle a, Dek Party zâithiam ti ila a dik awm e. Rambuai khawkhawm hnu lawk, kum 1969 khân Shillong-ah chhûngkuain an pêm a, Umling-ah inbengbelin, chutah chuan Kohhran an din a, Upa atân thlan a ni nghe nghe a. Rambuai zual a reh hnu 1973 khân Mizoram-ah lo let lehin Phullenah a awm nghet ta a ni.
4. Pu Saithangpuia Sailo, Intelligence Officer (I.O):
Pu Saithangpuia Sailo hi Intelligence Officer an ti a, Dek Party tân intelligence hna a thawk a. An chhûngte leh \henrual \ha ngamtlâk zingah Chhang dêng an awm em? Ran talh an awm em? Sa nei an awm em? tihte a rûka lo thlithlai hna thawktu a ni awm e. Chutiang ei tur nei a hriat chuan report pe-in, Supply Minister-in a lo bawihzui ve leh \hin an ti. Ani hi Dek Party thluak bur leh huikhawmtu ber a ni awm e.
Pu Saithangpuia Sailo hi Luangpawn lal Pu Lalbuaia Sailo (L) tupa a ni a, a pa chu Pu Lalluaia Sailo (L) a ni. Rambuai hma hian Aizawlah a awm hman tawh a, Luangpawn khawchhuak Motor khalh thiam hmasa ber a ni a, Poineer (BRTF) ah te a \ang a, tawnhriat tam tak a nei a. Rualkawm thiam tak a ni a, rambuai vangin Luangpawnah hian a lêt leh a. Hla phuah a thiam hle a, Dek Party hlate hi ama phuah vek a ni a, a thu leh a thlûkte hi a \hain a hlimawm hle. Dek Party hun lai khân tlangvâl a la ni a, a nupui Pi |anvêli nen hian Luangpawnah an innei a. Rambuai hnuah Aizawlah awm lehin Environment & Forest Deptt-ah a thawk \hin a, tunah Aizawl Chawnpui vengah a awm.
5. Pu Tlângthanpara, Record Officer
Ani hi Record Officer a ni a, an thil tawn leh thil tihte record tu tur ni a ngaih a ni a, mahse thil han record tak tak tur erawh an neih viau hriat a ni lem lo. Pu Para hi uang ve thei tak a ni a, nui miah lo a, phuahchawpa dâwt fiam sawi pawh a thiam viau a ni awm e. Sâi ramchhuaka la kal miah lo a ni chung khân Sâi nen an inbeih dânte thiltihkhawmnaah an sawi tir \hin. Dek Party lehkha pawimawh dahna, ken kual theih mai chi (folder) hi a siam a, an thil tih dawnah, fiam thu deuh nen, pawimawh hmel zetin file chu zakzehin khawlaiah a kal vel thuak thuak \hin a ni awm e.
Amah hi Zemabawk Zokhawsang khawchhuak a ni a, a nupui Thangthluaii, Luangpawn khua hi Aizawl a awm \hin niin, kum 1965 khân an innei a. Mizoram a buai khân Luangpawnah an tlanchhia a. Rambuai vanga khalhkhawm hma khân Zemabawk Zokhawsang lamah an awm leh ta a ni. Pu Para hian October ni 17, 2000 khân chatuanram a pan tawh a ni.
6. Pu Vanlalbula, Clerk:
Ani Dek Party bul \an tirh lam khân tlangvâl a la ni a, Dek Party-ah khân Clerk a ni. Pu Bula hian Dek Party vanglai tak khân nupui a nei a, a nupui chu Nl. Lalbâni a ni. A nupui neih ni hi mopa mai ni lo, Dek Party-te chuan an hlimpui hle a, hla thar ‘Mo lawm hla’ pawh a pian phah hial a, chu hla thar chu sain Dek Party leh mo lawmnaa kalte chuan, hlim takin hun an hmang a, naupangte pawhin nuam an tih le a ni awm e. Pu Bula hi Pu Kaithuama (L) & Pi Kapthluaii (L) te fapa niin Dek Party hun lai khân zirtirtu a ni tawh a, rambuai hnuah Phullenah a awm a, a hnuah Aizawl Armed vengah awm leh in, a pension hnuah khawtlangah a inhmang a, Armed veng Local Council-ah President hial a ni nghe nghe.
7. Pu Zakhuma, Manager:
Pu Zakhuma hi Dek Party-ah Manager a ni a. Dek party hla lar tak Chhang hlaah khân “Manager-in an siam vel a” tih a ni a, chuvangin, Manager kha an Chhang ei turte kheh a, siam \hintu a ni awm e. A pa chu Pu Vanlalthanga a ni a, rambuai khalhkhawm, kum 1968 a\angin Phullenah an awm ta a, kum 2018 December ni 31 khân chatuanram a pan ta a ni.
8. Pu Chawngthanga, Editor:
Pu Chawngthanga hi Dek Party Editor a ni a, edit tur em em an neih phei chu hriat a ni lo na a Editor nihna hi \hianhoin an pek a ni. Pu Haungura (L) fapa a ni a, Dek Party hun lai hian nupui a nei tawh a, a nupui chu Pi Thandailovi a ni. Ani hian Dek Party bungrua, No (Mau no) te uluk takin a kawl thin. Rambuai hnuah Pawlrângah a pêm a, Kohhran tân mi \angkai tak niin, Kohhran Upa a ni zui ta a. Tun thlengin a tu leh fate nen Pawlrang khuaah an awm zui ta a ni.
9. Pu Lalchuanga, Peon:
Pu Lalchuanga hi Pu Lalbuanga (L) fapa a ni a, Dek Party-ah hian Peon a ni. Mi ti phawr phawr lo a nih bakah, an zinga a naupang lam deuh a ni bawk nen, engemaw tih khawm an neih pawhin, roreltu nih aimahin aia upa zawkte ruahmanna anga lo chet vel leh an tirhnaah pawh kal zung zung mai hreh lo, mawng zang tak a ni a, chuvang chuan Dek Party-ah pawh Peon tih a ni. Dek Party hun lai hian tlangvâl la a ni a, a hnu deuhah nupui neiin, a nupui chu Pi Kapengi a ni. Rambuai khawkhawm, kum 1968 khân Phullenah insawnin tun thlengin an awm nghet zui ta a. Kohhran inkhawm leh thiltihnaah khuang vaw tu mangkai leh thiam tak a ni.
10. Member dangte:
Dek Party-ah hian hmeichhia (nula) te pawh an tel ve a, chung zingah chuan hengte hi a langsar deuhte chu an ni awm e:
i. Pi Lalnghâki w/o Pu Malsawma Zemabawk
ii. Pi Zalênthangi w/o Upa Zawmliana Luangpawn
iii. Pi Lalzâri d/o Pu Selthanga Aizawl
Dek Party hian tuipuitu a ngahin, a hnu lamah phei chuan tel belh pawh an awm ve nual a. Luangpawn rama awm hnam sipai hotupa Commissioner Tlangchhuaka, a hnu lawka MNF Vice President ni ta (Pu Laldênga hnuai chiah) meuh pawh khân Dek Party hi nuam a ti a, pa \ha leh rualkawm nuam ti ve tak a ni bawk nen, member-ah a tel ve nghe nghe. Tin Phullen lamah pawh, pa fel tak takte pawhin Dek Party hi an lo tuipui hle a ni awm e. Chutiang chuan, Luangpawn mai bakah, hmun dang dang a\angin Member a inpe an awm a, hriat vek theih an ni ta lo a ni.
DEK PARTY-A TEL DUH TÂN DILNA SIAM A NGAI:
Dek Party-ah hian a duh duh tel ngawt theih a ni bik lo a, an pawla tel tur chu an duh uluk hle a ni awm e. Ziakin inkaihhruaina dante nei chiah lo mahse, mumal takin an kal a. An party a tel duhte tân, dilna lehkha (Application Form) an siam a, chutah chuan Dek Party Seal an chhu kai thlap a. Dek Party a tel duhte chuan, dilna lehkha a zawhna awmte chu chhângin Dek Party Secretary Pu Lalvanga hnenah theh luh a ni thin a. Dek Party a tel dilna lehkha (Application form) ah chuan hetiang deuh hian a inziak:
Dek Party a tel dilna lehkha (application form) chu-
1) Hming :
2) Veng/Khua :
3) Qualification :
4) Engnge I tuina (Hobby) :
5) Sa I deuh em? :
6) Sa I heh em? :
Dek party a tel tur chuan Chawlhkartinin Sa leh Chhang a nei tur a ni awm e. Dilna form a sl.no. 5 a “Sa I duh em?” tih hi “Duh e” ti a chhân tur a ni a, sl.no. 6-a “Sa I heh em?” tih erawh hi chu “Heh lo” ti a chhân tur a ni. Hetianga dilna form theh lut pawh hi an awm ve nual nghe nghe a, dilna chu annin an lo endik ve leh phawt \hin a ni.
Hetianga dilna an dawn zingah hian Saitual lam tlangvâl chuan, a dilna (Application form) lehkhaa “Engnge I tuina (Hoppy)” tih chu, “Talhtum chelek thiammi” tiin a chhang a, chu a chhâna chu Dek Party-ho chuan an lawm hle a, an ze anpui leh an mil tur tak ni te pawhin an ngai a ni mai thei. Tin, Pu Tlangchhuaka, MNF hotupa pawh kha, Dek Party a tuipuia, tel ve a duh a, lal tak ni mahse Dek Party-te chuan Form hi an fill-up tir ve thlap a ni awm e. Chutiang chuan, fiamthu ang reng si, mumal ve tak bawk siin an kal a ni.
India sipai ten khua an tlawh ve reng a, Dek Party-ho lah khuaah an awm ve bawk, man an tawh palh chuan thih hial pawh hlauhawm tak a ni. Dek Party khaikhawmtu Pu Saithangpuia Sailo hian vai \awng a thiam avangin \awng lettu a ni \hin a, vai (india sipai) lo kal zinga an hotute chu a be thiam a, \hianah a siam zêl a, rinhlelh an kai ve châng pawhin, man leh kutthlak na tak an tâwk lo hlauh \hin a ni awm e. Chutiang dinhmun khirh tak hnuaia an awm chung chuan, lungngaia indawm kun mai loin, khawtlang mipui thlabar leh hlau reng renga awmte chu tinuiin an chawk hlim \hin a, an thil tih hi a hlu ngei mai.
DEK PARTY TEN CHHINCHHIAHNA BIK ‘SEAL’ AN NEI:
Dek Party-te khân, lehkha leh thil danga nemkai theih, anmahni chhinchhiahna bik Seal an nei a. Hei hi anmahni siam chawp a ni a, Pu Tlangthanpara te khân Seal siam kha an lo thiam em em a, \helrêt (rubber) hmangin an siam a, chu seal-ah chuan “DEK-PARTY” tih a inziak a, chu chu an Party chuan an hmang mangkai ve hle a ni awm e. Seal chu an party lehkha pawimawh leh bungrua an neihahte an chhu kai \hin a ni.
DEK PARTY TEN NAU AN HUAL:
Dek Party-te hian tihtur danglam tak tak hi an hre thei hle a. |um khat chu, kum 1966 November thla khân an party Record Officer Pu Tlangthanpâra chuan fapa a nei a, a hming chu Zâithanmawia a ni a. Chutia Dek Party zing amiin fapa thar a nei chu, Dek Party-te an lawm hle a. Nausen Zâithanmawia chu nakina, a lo puitlin huna Dek Party-a tel ve turin an hual a, a hualna hun an hmang ta a.
He nau hualna hi Pu Saithangpuia Sailo, I.O chuan a kaihruai a, \antu atân Nl. Lalrinpuii (Pu Lalbuanga fanu) an sawm a. |antu hian Bible chang, Sam No 127:3-4 “Ngai teh, fanaute hi LALPA laka kan rochan an ni a: Rila rah hi a lawmman mi pêk a ni. Vanglai fate chu Mi chak kuta thlal awmte ang hi an ni. A thal bawm faa khat nei mi chu an nihlawh e: Kulh kawngkaa an dote an biak lai phawin An mualpho lo ang” tih chu a chhiar a, thutak leh urhsun takin hun an hmang a. Nausen Zâithanmawia chu Nau Hualna lehkha an pe a, chu lehkaah chuan hetiang hian an ziak a:
“Kan nau Zâithanmawia hi, kum 4 a tlin hunah Dek Party a lo tel turin kan hual e”
Dek Party chu, urhsun taka thil tih ai chuan, intihlimna lam leh ei \awk lam ti mi kha an ni zawk mah a, uan pawh an uang \hin viau a ni awm e. He nau hualna hun an hman pawh hi, a tir lamah urhsun viau mahse, a tawp lam chu an urhsun zui vak lo a, hla uang tak tak “Bawng an in si e” tih velte an sa zui deuh mai a ni awm e. |antu Nl. Lalrinpuii (Rinpuii) chu, urhsun taka bul an lo \antir ve tawh a nih avângin, chutia urhsun lo taka an tawp leh ta daih chu a ngaihdân a ni lo lek lek a ni awm e. Chutiang tho chuan, khawvel lam deuh hleka hun an han hman chângte pawhin, a tawpa Lal Tawngtaina hmanga hun tihtawp an rawt fo \hin a. Chu chu Dek Party Supply Minister Pu Chhawna pawhin a hreh lek lek \hin a ni awm a. Mahse, \hianho inngamtlâk tak vek an ni a, a \henin hreh tak chunga an tih kha, a \henin an lo hlimpui hlei hlei zawk zêl bawk si. Chairman berin a rawt tawh chuan, hreh tak chung pawhin an ti leh nge nge \hin a ni awm e.
DEK PARTY TEN THINGPUI INNA NO (MAU BUR) AN NEI:
Dek Party hian Mau hmanga siam Thingpui inna no (mau bur) an nei a. Mau, a châng khalh a tanbun chu a na an mêt fai hlarh a, nalh taka an siam hnuah Dek Party seal an chhu kai a, chu chu Dek Party No an ti a. No hi engemawzât an nei a, Dek Party Editor Pu Chawngthanga ten an kawl \ha thlap \hin a, engemaw tih khawm chânging an hmang \hin. Tin, khatih hun lai khân tunlai angin Thingpui inna no a la awm mumal lo a, khawtlângah thiltih khâwm a awm chânging, Dek Party no (Mau bur) chu thingpui in na’n an hmang ve fo \hin a ni.
Rambuai kha a zual zêl a, India sipai (vai) ho khân khua pawh an hâl mai hreh \hin si lo a, Luangpawnah ngei pawh chenna in leh chhekin te an hâl mai zêl a. Chuvang chuan, bungraw hlu leh \ha mhenkhat chu a kan ral loh nan an thukru \hin a. Dek Party no pawh hi a kawltu Pu Chawngthanga nupui Pi Thandailovi khân a kan ral mai hlauin khaw dai “Keite puk-ah a thukru \hin a. Heng an thil thuhrûkte hi a ngaiah dah reng loin an dah sawn fo \hin bawk a. |umkhat, a thil dah \hat a dah sawn tur chuan, Dek Party no tam angreng tak chu phurh kual a buaithlak bawk nen, Pu Lalvanga Secretary hnenah “Ka paih tawh mai dawn” tiin a rawn a, mahse Pu Vanga chuan, “paih lo ang” a ti ve tlat mai bawk sia, a paih ta lo a. Chutiang chuan, Dek Party no pawh chu rambuai karah, a kan ral mai loh nan an lo thuk ru ve zak zak \hin a ni.
DEK PARTY HLA-TE
Dek Party hian hla engemaw zat an nei a, an Party pual hla bik pawh an nei a. Heng hlâte hi an Intelligence Officer (I.O) Pu Saithangpuia Sailo phuah niin kum 1966 leh 1968 inkara a phuahte an ni hlawm a. Ani hian hla phuah a thiamin, a sam hle a, Dek Party-in hla \ha tak tak an neih phah hlauh a. An hlate hi, a hun lai boruak mil tak tak a phuah a ni zêl a. A hla thu pawh hi an \hianho \awngkam hman \hin leh \awng lerh an hman \hinte leh an hun laia tute emaw \awngkam hman \hinte a ni hlawm a. A phuahtu hian a thiam bawk a, hla fiam lam deuhte ni hlawm mahse, hla pawisawi lo leh \ha tak tak vek a ni a, a thu rem leh \awngkam hmante a nalh a, a thlûkte pawh a \ha hlawm hle.
Dek Party-te hian hla an nei \ha a ni ngawt lo a, zâi lamah pawh an duai lo hle a, khatih laia Luangpawn zâithiam Pu B. Ngurchhawna kha Dek Party a Supply Minister hi a ni a, Dek Party-a a zâi mi ber (vocalist) te pawh ti ila a dik awm e. Dek Party hian hla thar an neih chuan, anmahniin an zir thiam vek phawt a, chu chu mipui hmaah an sa chhuak \hin a. Chutia mipui hmaa an sak chhuah tawh chu, a châng chuan naupangte an zirtir ve \hin a ni awm e. An hlate hi thiltihkhawmnaah leh leikapui velahte an sak fo \hin avangin, mi hriat an hlawhin khatih lai Luangpawn khawtlang kha an chiah hneh hle ni a sawi a ni.
An hla \henkhat chu mipui hriata puan zar tâk lêmloh pawh a awm a ni awm e. Chutianga an puanzar tâk loh zingah chuan Pu B. Ngurchhawnan Dek Party-te chaw ei tura a sawm loh avanga Pu Saithangpuia Sailo-in hla hmanga a dem fiamna pawh a tel a ni awm e. Mipui hriata an sak chhuah, Dek Party hla kan hriat theihte chu hengte hi an ni:
1. Dek Party Dek Party Dek Party
2. V-villa, v-villa, v-villa maw
3. Sa hla
4. Sa hauhna a
5. Mo lawm hla
6. Sihneh hla
7. Sa loah chuan tui ber mai (Chhang hla)
DEK PARTY, DEK PARTY, DEK PARTY:
Dek Party hlate hi chi hrang hrang an ni a, a \hen chu Mo lawm hla a ni a, a mhen chu Sa hla a ni a, a mhen chu in dem fiamna lam hlate leh an Party hlate a ni hlawm. Chutiang an hla hrang hrang engemaw zat zingah chuan, Dek Party hming chawia phuah, a hla thupui a “Dek Party” tih deuh bik hla pawh a awm a, chu chu hei hi a ni:
Dek Party Dek Party Dek Party
Dek Party Dek Party Dek Party,
Thinlaiah aw ka dâwnin,
Ka thlang ber \hin e ka thlang ber \hin e,
Ka thlang sual lo ang che Dek Party.
Aw hlimna, aw lawmna dâwn ve la,
Thinlaiah i hmu ang i hria ang,
A sakhming reng hi a mawi a sin.
Dek party Dek party, Aw, Dek party.
Tlangtin ka chuan, cho zo an awm lo,
A sakhming sawi ngawt pawh hian,
An keh hûi \hin e, an keh hûi \hin e,
A dêng chhuak ngei dâwn e khawvel hi!
Zalêng zawng hlimna lawmna thlentu,
Sawi nawn a nuam Dek party,
Kan dek leh dawn e kan dek leh dawn e,
Thil inlumlet a van \ha \hin em!
He hla phuahtu, Dek Party Intelligence Officer Pu Saimhangpuia Sailo hian, an \hianhoin “Dek Party” an lo din chu, ngun taka a ngaihtuah nawn leh pawhin, a \ha a ti a, tisual lo hlein a inhria a. Han ngaihtuah vang vang pawhin, an hlim zia leh nuam an tih \hin zia chu hmuh hmaih rual a ni loin a hria a, an hming ‘Dek Party’ tih lah chu a mawiin inhmeh a ti em em mai bawk si. An party chu nuam a tih mai bakah, \ha a ti em em a, hmun hrang hrangah kal \hin mah se, Dek Party tluk reng an awm lo niin a ngai a. A hming (Dek Party) sawi rik ringawt pawha, a hria apiangte chu nui nghal lo thei loa siam \hintu, pawl nuam tak Dek Party chuan khawvêl pawh dêng chhuak thei hial turin a ngai a ni. Khawtlâng mipui tân pawh hlimna thlentu a ni miau a, Dek Party chu an sawi an sawi lo thei lo a, chutiang a nih avang chuan Dek Party chuan engemaw tak an ti leh nge nge \hin a ni, tiin hlaah hian a phuah chhuak ta a ni.
DEK PARTY HLA “V-VILLA”:
Dek Party hian an pawl ‘Dek Party’ an phuahna tho, hla dang an nei bawk a, chu chu “V-Villa V-Villa V-Villa Maw!” tih a ni. He hla pawh hi Pu Saithangpuia Sailo-in, Dek Party-te hlim zia leh chu an party chu thâmral mai tura a phal loh zia a phuahna a ni a. Dek Party-te lungrual taka an inkawmho \hin chu nuam a ti hle a, an vanglai a ni bawk a, hlimna tur pawh an tawng leh zêl dawn niin a ngai a. Dek Party an inkawm khawm tawh chuan, \hian dang tumah an ngai bik lo a, an mhianho chuan an hlim tâwk em em a. An pawl hming ‘Dek Party’ tih ringawt pawh chu mawi a ti em mai a, khawvel hi thang chhuak se a duh hial a ni. Chutia hlim taka zâi leh lâma hun an han hmanho \hinte chu nuam a ti em em a. Chutihlaiin, chu an Dek Party chuan mual liam zêlin, miten an hriat loh hun pawh a la thleng ve ngei dawnin a ngai bawk si! Chutiangte a ngaihtuah châng chuan, Dek Party vanglai chu an la ngaih tur zia a suangtuah a, tham ral mai tur chuan a phal thei ngang lo a, Mau leh rua ang maiin lo tuai thar leh zêl se a duh a, chu chu he hlaah hian a phuah chhuak ta a ni.
He hla thupuia V-villa tih hi chu, company emaw hming a lâk ve mai a ni awm e. Chu hla chu hei hi a ni:
V-Villa V-Villa V-Villa Maw!
Dek party, Dek party, aw, Dek party,
Dek party, Dek party.
V-villa, v-villa, v-villa maw,
Dek party lungrual dâr ang kan lên lai,
Kan la ngai dawn mang e.
Dek party-in kan dek leh ngei dâwn e,
Dek party kan vânglai.
Dek party hming reng a mawi chuang e,
Thangchhuak la khawvelah.
Dek party kan hlim, kan lâm her liai e,
Pawl dang kan ngai bil lo.
Dek party thâmral mai kan phal lo che,
Maurua iang tuai zêl rawh.
DEK PARTY TEN SA AN HLIMPUI |HIN HLE:
Dek Party hian sa an ngaina hle a, an hlimpui hle tih pawh an hlaahte kan hmu a, Sa Hla tih pawh an phuah hial reng a. An hun lai khân, duh duha sa lei tur a awm lo a, sa kap tura ram chhuah dawn lahin, rambuai kara leng an nih miau avangin Silai lek chhuah ngam a ni lo a, chuvangin sa ei tur te kha a vang em em a. Chutiang karah chuan, sa ei tur an neih chhânga an hlimpui \hin viau mai hi an hriatthiam pui awm viau mai. Sa hi chu tun hun thleng pawhin kan chawhmeh neih tui leh duh a la ni reng hlawm a nih hi.
Chutiang taka an hlimpui leh an duh ‘Sa’ pual chuan, Dek Party hla phuah thiam Pu Saithangpuia Sailo chuan hla a’n phuah ta a, a thupuiah pawh “SA HLA’ tih a ni a. He hla pawh hi hla \ha leh hla danglam tak a ni awm e. He hla hian a hun laia Sa an ngaihhlutzia leh Dek party inpawh tlânzia a tifiah hle awm e. A phuahtu hian, “mitin mai hian, Sa kan eia kan hlim dân a\ang hian, Sa chu chawhmeh tui ber a nih ngei a ring a. Sa kan ei chuan kan hlim ngei ngei \hin a. A tui zia lah hi sawi fiah theih pawh a ni lo a, sawi zawng ringawt pawhin Chil a pût zêl mai a. Dek Party a tel ve duh an awm pawhin, chawlhkâr tin Sa leh Chhangban nei thei se, tichuan amah leh a chhûngte chu Dek Party-te chuan an duhsak hle dawn a ni” a ti a. Chu mai chu duhtâwk loin, “Sa hi chu a sawi a nuam a, sawi zawngte hian ril a tam vawng vawng thei nia”
“Sa ei tur kan tawng a nih chuan, mahni a ei bik mai loin, \hiante nen kan eiho dial dial \hin a. Sa ei tur chuan zahzum lutuk hleih theih a ni lo. Sa nei chuan chaw eiah sawm zêl se, tichuan Sa ei chak lutuk avanga an hrehawmna pawh a reh theih deuh mahna” tiin thiam takin a phuah chhuak a. Chu hla chu hei hi a ni:
Sa hla
Sa hi a tui ber a ni ang e,
Sa ei rêng rêng hlim lo an awm lo.
Sa tuizia hi kan hril sêng lo,
Sa sawi hian chil a pût si!
Dek party-a i lo tel ve duh chuan,
Chawlhkar tinin sa leh chhang nei thei la.
Chutin duhsak bik i ni thei ngei ngei ang,
Nang leh i chhûngte nen.
Sa sawi a zârah sawi zêlin,
Sa sawi a nuam ril a mâm vawng vawng.
Sa ei tur maw kan tawng ta e,
Sem sem dam dam ei bil thi thi.
Sa ei tur hian zah a ngai lo
Sa nei reng rengin min ko \heuh ru
Sa ei tura min koh chuanin
Sa châk \ahlai kan bâng na’ng e.
DEK PARTY DÂN BAWHCHHIA AN AWM:
Kan sawi tâk ang khan, Dek Party hian thupui mumal tak “Sem sem dam dam, ei bil thi thi” tih an nei a. Chu an thupui behchhan chuan, Dek Party chhûng zingah, tute pawhin Sa, ke pali nei chin talh emaw ina lalut emaw an awm chuan \hiante chu chaw eia insawm vek tur an ti a, an in sawm \hin reng a.
|um khat chu Dek Party chairman Pu Renga pa Pu PB Kamlova leh a \hianpa Pu Lalbiaka-te chuan Sanghal lian zet mai an kâp a, chu chu Dek Party-ten an lo hre ve vat a. Dek Party dânah chuan, chutianga ke pali nei sa an neih chuan, Party-ah report an pe anga, chaw eiah an sawm tur a ni a. Chutiang a nih tâkah chuan Pu Renga chuan chaw eia a sâwm ngei an lo inring a, Leikapui a\ang chuan Pu Renga te in lam chu an thlithlai zauh zauh a. Chutia Pu Thanga leh Pu Bula ten an thlithlai zak zak lai chuan Pu Renga chu an in a\ang chuan a lo chhuak ta ngei a, (an \hianho \awngkam chuan, “a lo chhuak met met a” tih tur a ni awm e) mahse, beisei loh takin, a \hiante ko lo leh hawi pawh hawi chhuak lo chuan a lût leh ta mai a.
A \hiante chuan an beisei ang an tawng ta lo, Pu Renga chuan an pawl dân a bawhchhe ta tlat mai a, an lung a awi thei ngang lo a. A hnu deuhah Leihkapuiah an in chhuahchhal fiam hial nghe nghe a, “Party dân i bawh chhe si a, Lei i chawi ngei a ngai dawn a ni” te an inti fiam vel a ni awm e. Chumi hnu lawkah chuan Dek Party hla phuah thiam Pu Saithangpuia Sailo chuan hla hmangin Pu Renga dân bawhchhiat thu chu a rawn phuah chhuak ta a. A thupuiah “Sa hauhnaa” tiin a vuah nghe nghe a, chu hla chu hei hi a ni:
Sa hauhnaa
Suihlung rûkah dâwn thiam har vangin.
Zâiin kan hril mai a ni ang chu lungmawl mahin.
Nghovâr thlunglû a hâwn e mihrângpa’n,
Mahse kâwlpui lunglian iangin rûn daiah,
Mahten a pumbilh zuk nia le.
Keipui sahauh, aw sahauhnaa
Dânbawhchhepa, khaih, hmui ka sêp sual e!
Mahrêng rêng se a ngaihnathiam a har rêng rêng,
Sahauhnaa, Sahauhnaa.
Hmasâng an hril tawh tun thleng pawh a,
In sa deh zia hi tlâng hriat a ni tawh reng a.
In he tih vang hi a lo nih hi,
‘A \hiah in an mhiat hak hak \hin’ an lo tih ni.
Kan hrechiang ta tunah zet chuan.
Enge maw le, a-lêma le a!
Kan thin natna tur hian min tih lêma le a.
A anglo lutuk \hin em mai a.
Thuah thum thum hian min hualkhung talchhuah a har lua.
Min ti khawngaihthlak \hin em mai.
Thil inlumlet ava mak ngai em!
Chem loa lulâk hei bâk a awm chuang lo’ng e.
Suahsual tukhum pawn vang nge vir vang,
Eng dang vang a ni lo tlawm leh zah dawn lo,
Ar zawng i chawi mathlâwn lo’ng e.
He hlaa kan hmuh ang hian, a phuahtu hian, Pu Rengan chaw eia a sawm loh avanga an rilru na chu ngawihbo pui mai harsa a ti em em a, chuvang chuan, hla phuah thiam inti lo tak chung pawhin, hla hmang tala phuah chhuah chu loh theih lohah a ngai a. Pasaltha (Pu Renga pate) ram chhuakin Sanghal lian zet mai, ngho var vuh tawh an hawn a, mahse Sakei luhlul ang maiin mahni in lumah chhûngkuain an ei zo ta mai si a. Chutianga \hianho thuthlung zawm lo a Sakei ang maia Sa hauh tina chu, ‘Dânbawhchhepa’ tiin ka lo ko palh leh \hin. A! Engpawhnise, hriat thiam chu a har ve bawk em a ni e.
Hmân a\ang tawhin sa in duhzia hriat a ni tawh a, in hetih vang a lo nih hi mite pawhin “an sa ei chu, a \hiah in an \hiat hak hak \hin” an lo tih che u ni, ka hre ve ta chiah e. Engemawni reng reng le, kan rilru natna tur hian min tih tlat lêm le! A awm anglo deuh a ni, engtin tin emaw min han ti kual vêl a, man ngaihna pawh kan hre lo a, min ti khawngaihthlak \hin em mai. Thil inlumlet dân vel hi a mak ngawt mai, kan \hianho (Dek Party) ei hmuhna min tihchhiat sak a ni ber a lawm le! Sual vàng leh vir vàng pawh a ni lo, tlawm leh zah dawn loh vàng a ni ber awm e. Ar i chawi ngei a ngai dawn ta a ni tiin a’n fiam vel a ni.
He hla hi a lâr zui hle a, Dek Party ten an sa fo a, mi lawm a hlawhin mipui pawh chuan an thiam ve thuai a. A phuah chhan, an Chairman Pu Renga tân pawh chuan huat hleih theih a ni bik lo a, an pawl dân a bawhchhe miau mai si a. Chu mai bakah, \hianho chuan an sa fo a, an hlimpui em em mai si a. An phuah chhan ber Pu Renga pawhin hlim takin a sa ve rût rût \hin tho a ni awm e. A phuahtu hian, a châng hnihna a “…..tlang hriat a ni tawh reng a” tih a “reng a’ tih lah hi, a phuah chhan, an chairman Pu Renga hming nena sak mil theih chiah turin a lo dah leh zêl a, an \hianho chuan”……tlang hriat a ni tawh, RENGA” tiin Pu Renga en chung ten an sa fiam \hin bawk a ni awm e. Pawl dân bawhchhia an awm a leiah, hla \ha leh hlimawm tak a chhuah phah hlauh thung a, Chairman hian dân alo bawhchhe lo ang tih pawh a hlauhawm zawk hial ta mai.
He hla chang hnihna a ‘deh’ tih awmzia hi ‘nasa, ropui, rapthlak’ tihna lam a ni a, ‘in sa deh zia hi’ tih pawh hi “in sa heh em em zia hi’ tihna ang vel a ni awm e. Tin, “a \hiah in an \hiat hak hak \hin an lo tih ni” tih pawh hi, fiam thu a Pu Rengate chhûng sa heh zia, sa an ei theihzia a sawi fiamna a ni awm e. “Engemaw le a, a-lem a le a!” tih hi Pu Aithanga (Pu Hrangzaaithanga, Darkhuang nei) mawngkam hman \hin, a zeh tel a ni a. “Thuah thum thum hian min hualkhung” tih pawh hi, Pu Rengan Sa ei tura sawm lo a, engtin tin emaw thup a, thu an vai vir vel a sawi fiamna a ni awm e.
DEK PARTY MEMBERS-TE KHA MNF VOLUNTEER AN NI:
Rambuai kâra mipui chawhhlim tum Dek Party member-te kha, rambuai hma amanga ram leh hnam tâna penchhuaka Valunteer-a inpe an ni hlawm a, India sipai lakah pawh an fimkhur a ngai hle nghe nghe a. Pu Saithangpuia Sailo kha V-Battalion-ah Leutenant a ni a, Pu B. Ngurchhawna pawh Luangpawn tualchhûng hotu Company Commander a ni bawk a. Pu Lalvanga leh midangte pawh rammu zingahte an tel ve bawk.
DEK PARTY-IN MO AN LAWM - HLA THAR A PIANG:
Dek Party hla phuah thiam Pu Saithangpuia Sailo chuan an thil tawn hrang hrangte chu hlaah a siam leh mai \hin a. Kum 1968 February ni 15 Thursday khan Dek Party ami Pu Vanlalbula chuan nupui a nei a. A nupui nei tur chu Dek Party-ho an phur em em a, Mopa tur chu a phur ber a, palai tirh a\angin an thu hawn ngaichângin a vir vat vat reng a ni awm e.
Chhûngkua an inbe rem ta, Dek Party chu an phûr zual hle mai a. Inneih lehkha an han târ chiah chu, Dek Party hlaphuah thiam bawk chu lo che lehin, “Hla kan phuah ang e aw” tiin Mo lawm hla chu, a thlûk \ha tak nen awlsam te chuan a phuah ta mai a. Mo lawmnaah chuan Dek Party-te chuan an sa ta! A hla thu a \hain a hlimawm a, a sa tuten an thiam leh zêl bawk nen, mi lawm a hlawh hle mai a, hla thar e ti loin mipuite pawh chuan an sa thiam ve thuai a.
Chu Mo Lawm Hla chu hei hi a ni:
Mo lawm hla
Mo kan lawm e mo kan lawm e mo,
Lawmah lawm luat a awm thei ngai dâwn em ni.
A khawh hian i khawh zawk zawk mai teh ang,
Mihringa murphûrna rau sang ber chuan.
Haleluia thil inlumlet ropui chu,
Kan unauten tuna an lo chan ve hi,
Maltin sawmtu chung khuanuleng hualhimin
Dam reng se kan ti kum khaw tlaitluanin.
Mo zawng laia mo \ha chuangkimi,
A chawnbân darzam a sakhmêl sensiari.
Vân hnuai khuavêl zalêng tin zingah,
Chhing zo an awm lo’ng vân angel pawh khian.
Tapchhak lam lumlet saw en teh u,
Dek Party hian engnge an hlimpui ber aw!
Tiin an inlumlet a nih saw.
Eng kan hlimpuilo, Sa kan hlimpui ber.
I lo \ha teh sâwng êm a nih hi,
Mopa inpezo lutuk a kalsual ni!
Tunah chuan a lâwm a kim tawh ang,
Zanin hian ‘achha’ uih hmak kan lâwm e.
A hla thu awmze tlângpui chu hetiang deuh hi a ni awm e- Hlim takin mo kan lâwm e, lawmnaah chuan a lutuk a awm lo e, kan theih tawka nasain phûr takin i che vut vut mai ang aw! Kan \hianten hun ropui an thleng a, malsawmtu Pathianin vêng se, kum khuain dam dun reng rawh se. Mo zawng zawng zinga mo \ha ber mai, a kut leh ke pawh dârzâm ang mai a mawi, a hmêl lah chu a \hain a biangte chu a sen no chek mai bawk si, he khawvel nula zawng zawng zingah a tluk tur an awm lo, Van Angelte hial pawhin an tluk loh tur a hmel\ha a ni.
Tapchhak lam saw en teh u, Dek party ten kan hlimpui ber tur an ngaihtuah mêk a nih saw. Eng dang kan hlimpui lo, kan hlimpui ber chu Sa a ni e. Monu pawh hi a, i lo hmelmha em bawk a nih hi mopa phur lutuk a kalsual phah hial ni. Tunah chuan a lâwm a kim tawh ngei ang, zanin hian “achha uih hmak kan lawm e”.
He hla hi sak a nuamin a hlimawm bawk a, Pu Bula-te inneih ni chauh pawh ni lo, Mo lawm an awm chuan an sa ta fo \hin a ni awm e. He hlaah hian, an hlim ziate, innei tharte duhsakna a hlan dânte leh Pi Lalbâni hmel\hat zia a sawi dânte hi a thiam hle a, Vân angelte pawhin an tluk loh tur ang hialin an phuah chhuak a, monu hi hmuh ve a tichâkawm rum rum thei nia. Chutia \hianho an zâikhawm tal tal lai chuan, tapchhak lama a chhûngte lo titi mêk chu, Dek party-te tihhlimna tur ngaihtuah mêk nia zêldinin, hlaah vek chuan a’n chhâng nghal a, “eng kan hlimpui lo Sa kan hlimpui ber” tiin Sa bawk chu an hlimpui ber a nih thu a sawi a. Dek Party-ah hian ei lam a lâr a, Sa leh Chhangbanin hmun a luah thûk hmel hle. An hlaahte hian an \awngkam hman lâr tak “thil inlumlet” tih hi a zep tel nasa hle bawk.
A chang tâwp berah hian monu hmel \hat avanga mopa phûr lutuk chu sawi chhuakin “I lo \ha teh sâwng em a nih hi, Mopa inpezo lutuk a kalsual ni!, Tunah chuan a lawm a kim tawh ang” tiin mopa nupui nei tur phûr lutuk chu a kalsual ang hialin an chhaih fiam a ni.
THÂLLAI CHAWHMEH LÂR SIHNEH:
Dek Party hunlai hi, rambuai lai ni bawk nen, chawhmeh a vâng em em a. Hetih laia an chawhmeh langsar tak chu Sihneh a ni. Sihneh chu an hmeh ngun em avang chuan, Sihneh an hmeh thu chu sawi pawh ngai lo a ngaih theih a ni a, a sawi pawh zahthlak lek lek a ngaite pawh an awm a ni mai thei. “Engnge I hmeh” tih hian Sihneh chu an sawi tel ngai meuh hlawm lo a, tin mi hmuh leh hriata Sihneh lâkte pawh an zak lek lek zawk hial a ni awm e.
Rambuai vanglai tak khân, Mualnuam ram, Luangpawn leh Phuaibuang inkâr, Razawn kawngah chuan Sihneh a tam hle a. Chulai kawng kual chu inlambunna remchang tak niin an hria a ni ngei ang, \um khat chu, India sipai chuan Luangpawn khaw paho chu kawng kual tawn tawn fing khat zet a zau chu an sâmfai tir vek a. Helai ram hi a hma kum lawkah Pu Chhawna te chuan Loah an nei nghe nghe a.
|um khat chu, chu lai Chul Sihneh an lak lai chuan, Pu Hrangdailova chuan “Sihneh tui chi i hriat duh chuan, a zar kha han elh la, a tliak ram hmak mai ang” tiin a lo hrilh a. Pu Hrangdailova chuan Sihneh chu a hrechiang hle mai a, chuvang chuan Pu Saithangpuia-te chuan Sihneh Doctor tia ko fiamin, Sihneh a hriat chian em avang chuan, Sihnehah pawh chang se inhmeh hle tur ang hialin a suangtuah chhin vel a, a hlaah pawh “Sihneh changmawian” a ti hial nghe nghe a ni.
Sipai thupêk anga Mualnuam an sâmfai lai chuan, Sihneh chu “la rawh u, la rawh u” an in ti hlawm a, mahse tuman lâk an tum lem lo a. Sawi tak ang khan, Sihneh chu duh manglo ang taka lan chu an tum dan ni deuh vek hian a hriat a, mahse an hmeh fo bawk si. Chu chu Pu Saithangpuia chuan fiamthuin, “A sawi a ralah chuan tuman kan duh lo, a eiah erawh kan duh leh vek hlawm si a ni e” te a ti fiam a. Tin, “A eiah zawng, duh lo kan awm lo, Vawksa zar a’n zo phei chuan Lei lem tel palh a Mawng lam liah a hlauhawm e” an ti zui ta zêl a. Tichuan hlaah phuah chhuakin, SIHNEH hla tih a ni ta a, Dek Party-in hla hlimawm danglam tak an neih belh phah ta a ni.
Sihneh hla
|hâlrum chawhmeh sakhming tlâng sel,
A sawia duh réng awm si lo,
A eia duh leh vek hlawm si.
Duh loh neih hi inlâk lenna’n tak inhmang vei a maw!
A dera duhloh engmah a lêm chuang lo.
Aw Sihneh bai, bai bai bai!
An ti e, a ti e, an ti maw?
Sihneh Doctor Sihneh changmawia’n
Hrillai bâng lo a tui tiin,
‘A tui chi chu a zârah han elh chhin ulangin,
‘A thliak hmak mai ang’ a ti e an ti maw?
Sihneh lalpan, hneh lalpan
A hmel enin a tlâwmna a,
Vawksa zâr a zo ve chuanin,
Kei ka ei ang, kei ka ei ang,
Phung zinga Piring vawrh ang mai lah lo ni e,
Lei lem tela, mawnglam liah a hlauhawm e,
Aw Sihneh zo bai, bai bai bai.
He hla awmzia tlângpui chu hei hi a ni awm e. Thallai chawhmeh lar Sihneh hi, tute pawh hian kan sawisel fo \hin, han sawi nikhua hian tui ti leh duh kan awm ngai lo, mahse han ei chuan kan duh em em tho si. Chawhmeh duh loh han neih vel kha intih engemaw nan kan hmang a ni mahna, mahse a dera duh loh ringawt zawng duh lo tak tak a ni hauh si lo. Sihneh hrechiangtu ‘Sihneh Doctor’, Sihneh-ah pawh chang mai tur ni awm hiala hrechiang leh fak \hintu ‘Pu Hrangdailova’ Sihneh lalpa chuan, “Sihneh chu, a zar han elh a, tliak ram hmak \hin hi Sihneh tui a ni” a ti e an ti. Sihneh hi en mai chuan a tui hmêl vak lêm loh, mahse vawksa nena bai pawlh a nih ngat phei chuan, Phûng zinga Piring vawrh an sawi ang maiin ei kan inchuh a, Lei lem tel hial pawh a hlauhawm a ni.
Kan sawi tâk ang khân, hla phuah a thiam bawk a, Sihneh hla pawh hi hla danglam tak, thingtlânga seilian tân chuan sawifiah chuan ngai lo a fiah em em mai a ni a. A thu leh a thluk pawh a \hain a phuah chhuak thiam hle.
SO LOAH CHUAN CHHANGBAN TUI AN TI BER:
Dek Party ten Sa an hlimpuizia chu an hla a\angin kan hre tawh a, an hun lai khân khawsak a harsat em avangin an rawp ve bawk em a ni tih pawh a hriat theih a. A tute pawh khân Chhangbante kha an rawp ngawih ngawih a ni ber mai. Chhangban hi, Sa tih lohah chuan an duh leh ngainat ber a ni a. Dek party ten Chhangban an duhzia leh chawlhkar tina ei tur nei thei chu an party chuan an duhsak tur thu pawh an hla pakhat “Sa Hla” ah an sawi lang hial nghe nghe a.
Chhangban chu Kurtai nen an han ei a, an chhawk hmawk hmawk a, an keih seki vun vun \hin a ni awm e. Chutiang taka an duh leh ngainat Chhangban pawh chu Dek Party hla phuah thiam Pu Saithangpuia Sailo chuan hlaah an phuah chhuak leh ta a. Chu hla chu “Chhangban hla” ti ten an sawi mai \hin na a, a thupui chu “Sa loah chuan tui ber mai” tih a ni. He hla hian lawm a hlawh em em a, Dek party hla zingah chuan mi hriat hlawh ber leh darh zau ber a nih a rinawm.
Sa loah chuan tui ber mai
Chhang ei tur kan va duh tak em,
Chhang ei lo vâl kan riang chuang e,
Ei mah ila kan châk leh si;
Zâikung nu I dêng dawn lo’m ni?
Tuibur chu Tuibur a ni a,
Kurtai pawh kurtai a ni a;
Chhang zawng chhang a ni na ngei e,
Sa loah chuan tui ber mai tui ber mai.
Chhang dêng leh dêng lo I hriat duh chuan
An sum kotlâng en zêl mai rawh;
Chutah a lo pâwt phawt chuanin
Tihdân I hre thiam mai lo’m ni.
Chhang dêngin in hriatreng tur chu,
In ei hmain ngaihtuah ula;
Mizo Army’n an duh êm kha,
Khawnge, I ko teh ang tiin.
Chhang ei tur kan tawn châng chuanin,
Manager in an siam vel a.
Chutah Kurtai an han \het a,
Kan hmeh belhbawm kan chhawk hmawk \hin.
Chhang ei tura kan khûk ruai hi,
A nuamin ava nuam tak em!
Chawlhni a chhang ei loh hi chuan,
Kan châk lutuk kan khusun \hin.
He hla hi rambuai \antirh 1966 vela phuah kha a ni awm e. A chang khatna a “Zâikungnu” tih lo lang hi, Dek Party zâithiam Pu B. Ngurchhawna nupui Pi Aithangpuii a sawina a ni a. An fa u ber Zâikungi hmingin Zâikungi pa, Zâikungi nu tiin koh \hin an ni. Dek Party awmna Luangpawn chu Mizo sipaite nen an inchiahpiah em em a, Dek Party mite pawh hi MNF Valunteer an ni hlawm a. Mizo Army ten Chhang an duhzia chu an hla châng hnihnaah ti langin “Mizo Army’n a duh em kha” tiin Mizo Army te chu duhsak turin Chhang dêngtute chu a ngên a. Mizo Army-te pawhin an ngainain an pual hlaah an ngai ve hial \hin a ni awm e.
He hla hi Pu C. Zama lehkhabu siam “Mizo Hnam Hla 1961-1986” zingah pawh telh a ni a. Pu C. Zama chuan, “Mizo army rammu zingah Chhang Hla hi hre lo an awm lo ti ila kan tisual tam awm lo e. Social-naa Mizo sipai ten chhang hla an han sak \hup \hup mai chuan, an kianga awm pitar leh putar-te pawhin lo zawm vein an sa \hap \hap \hin a ni” tiin a lehkhabuah hian a ziak.
Pu C. Zama sawi ang hian, he hla a darh zau tak em em na chhan pawh hi Mizo Army-te vang hi a ni ber awm e. Luangpawn ram, Mawmrâng Khâm ngaw kara hmun nei, hnam sipai (MNF) V-battalion-te khân he Chhangban hla hi an ngainain an sa nasa a, an kalnaah an pu darh zêl a, Mizoram hmun hrang hrang a dêng chhuak a. Arakan-a MNF hmunpuia thil tihpui nikhuaahte chuan, Mizo Army ten hla nei se an tih chuan, Chhang hla hi an sa fo \hin a ni awm e. Chutiang chuan Mizoram mai ni lo, Mizo awmna hmun hrang hrang Shillong leh hmun dangte thleng pawhin hriat a hlawh hle a ni.
DEK PARTY HUN LAIA LUANGPAWN:
Luangpawn hi khaw lian ni lo mahse khaw nuam tak a ni a. Mitinin mahni pian leh murna chu kan ngaina \hin ang hian Dek Party member-te leh Luangpawn mipuite pawh hian Luangpawn hi nuam an ti a, hlim takin hun an lo hmang \hin a. Dek Party vanglai, kum 1966-1968 vel khân Luangpawn hi In 75 vel a ni awm e. Rambuaiin nang mahse Dek Party din tirh lai 1965-1966 vel hi Luangpawn vanglai tak a ni mai awm mange tih tur a ni a. Chutihlai chuan, ram chu a buai zual zêl a, a hrehawm zual lai ber chu khalhkhawm dawn 1968 vel kha a nih a rinawm. Khatih laia khawtlâng hruaitu VCP chu Pu Thanghrima a ni. Kohhran lamah chuan Presbyterian Kohhran a awm a, khawtlâng huap pawl langsar chu YMA te a ni deuh mai a, chu pawh ram a buai avangin tunlai ang hian an langsar tak tak thei lo.
Khatihlai khân MNF in India laka Mizoram Indepandence a sual avangin nasa takin Mizoram a buai a. Ram buai \antirh lamah hian khawpui (Aizawl) lama awm tam tak ten thingtlâng chu tlanchhiat nan an hmang a, Luangpawn khawchhuak Aizawla awm \henkhatte pawh chu Luangpawnah hian an lêt leh hlawm a. Luangpawn ram, Mawmrâng Khâm chheh vel ramngaw chu Mizo sipai (MNF) ten bihrûknan an hmang nasa a. MNF V-Batallion-te chu chhimchhawng Khâmhnuai ngaw-ah Camp neia awmin, mi 200 vel zette an ni \hin a. Bungdil ramah pawh hnam sipaite hian Camp an nei bawk a, chu chu Jet Camp an ti \hin a. Tin, mel hnih mual Pûk pakhatah MNF Chief Commissioner Pu Tlângchhuaka leh a Secretary Pu Zoramthanga (a hnua Mizoram Chief Minister ni ta) te chu awm \hinin CC Puk tih a ni nghe nghe a.
Khawtlâng chuan hnam movement a thlawp \ha hle a, volunteer leh hnam sipaia inpe pawh an awm nual bawk a. Luangpawn rama Hnam sipai awmte hi, Luangpawn khawtlâng chuan lo duatin, eiturte an lo pe \hin a. Hnam sipaite pawh chuan, Luangpawn vel chu nuam an ti a, Dek Party hlate chu an ngainain an tuipui ve hle nghe nghe a. Chutianga, Hnam sipaite an lo manpui \hin avang leh Luangpawn ram chhûnga Camp an neih avang chuan, kum 1976 khân Luangpawn chu Sawrkarin pawisa a chawitir hial nghe nghe a, Rs 3500 zet an chawi a ni.
Luangpawn rama MNF awm thu chu India sipai ten an hre ve thuai a, rambuai tirh 1966 a\ang khân India sipaite chu Luangpawnah hian lutin, an vil uluk hle a. Vai (India sipai) ho chu an nun a rawng em em a, dân chunga lêng an ni ber a, tih thiang lo an nei ve lo emaw tih mai tur a ni. Tum khat phei chu Pu Chawngthanga nau Pu Thangdailova chu Luangpawn khawlaiah Vai sipaiten Silaiin an kap tlu tawp mai a, a Bân bul chu a hêk a, a hliam na hle a. Khatihlaia an Damdawi thiam Compunder Pu Lalthangliana Sailo, Hliampui Lal fapa chu an panpui a, mahse a hliam a nasa êm a, a damchhuak zo ta lo a ni. Chutiang chuan thihna leh innghaisaknain thla a zâr a, mipui an thlabarin an ral\i em em \hin a ni.
Tin, vai (India sipai) ho chuan, khua a ramhnuai mi (MNF) an lo luh leh luh loh chu chawlhkar tinin an hnena report pe ziah turin khawtlâng hruaitute chu an ti a. Khawtlâng mipuite kha mahni ram leh hnam tân tia MNF tân rilru pu deuh vek an ni a, MNF te chuan Luangpawn ramah Camp an nei bawk a. Chutiang a ni chung chuan, vai (India sipai) ho Suangpuilawna awmte hnênah chuan report pe a kal ziah a ngai \hin a. Report tur an neih lohin Vai sipaiho an thinrim a, report dik tak an pek chuan an chhûngte nen lam an tuar tlâng vek tho bawk si, khawtlâng mipui dinhmun kha a khirh tak zet a ni.
|um khat chu, chutia Vaiho hnêna report an inpêk chhâwk lai chuan, Pu Kamlova leh Pu Hmingliana ten report an pek a lo hun ve ta a. Vanduaithlak takin Pu Kamlova chuan, vai sipai hnenah hêkna a lo tâwk hlauh mai a. Vai sipai chuan an report pe chu an lo hreng zui a, Pu Hmingliana erawh an chhuah a. Tichuan, Pu Kamlova h/o Pi Rothangi chu Luangpawn dai, Chhêk hmunah Vai (India sipai) ho chuan an kaphlum a, Chhekin nen chuan an hâl zui a, a ruang pawh chu amah a ni tih hriat hleih theih loh khawpin a kang nasa a ni.
Chutiang chuan, Dek Party hunlai hian Luangpawn chuan rambuai a tuar a, mipui an chi-ai a, khaw lian a nih loh avangin rambuai chu a na zual bik emaw tih mai tur a ni a. Ei leh bar zawnna kawng thleng thlengin a nghawng a. Kum 1968 April ni 14 a lo inher chhuah phei chuan, ni hnih chhûng (14th -15th April 2019) lekin, Vai sipai ten Luangpawn khaw mipuite chu, tihluihnain Phullenah an insawn tir ta vek nghe nghe a, hei hi Khawkhawm an tih kha a ni.
DEK PARTY-IN KHAWTLÂNG MIPUI A NGHAWNG DÂN:
Kan hriat angin, Dek Party hlate kha a danglamin, a \ha a, a hlimawm em em bawk a, an hunlai mil takin, an hunlai mawngkam lârte hmanga phuah a ni hlawm a, anmahni Dek Party-te hian thiam takin an sa nghal thei zêl bawk si a. An zâi thiam chu thu hran, an hla thute khân mipui a tihlim em em a. Rambuai vanga hlimna tur thil awm manglo karah Dek Party lo lang chu mipui chuan an lawm em em a. Dek Party thu leh hla chuan khawtlâng a chiah hneh hle a, an tel loin Luangpawn khua kha a khua a har a, an tel lo chuan vantlâng inkhawm, mo lawm leh inthihhlimna lam chi reng reng kha a kim lo a ni ber awm e.
Dek Party ten hun an hman tawh chuan, mipui an phùr a, inchhûnga awmte bakah, pawn a\angtein tukverh leh kawngkapuite chu an dâk khat \hup \hin a ni awm e. Kum 1967-a Dek Party hla phuah thiam Pu Saithangpuia Sailo nupui neih ni, mo lawm zân phei chuan, zânah Dek Party hla an sa \hup \hup a, inchhûnga \hut theihna zawng zawnga an khah vek bâkah, bangrel leh khanchhukahte an lawn ther fur hlawm a ni awm e. Dek Party ten an hla “Sihneh hla” te an sak changte hian, a tenor-in “Aw Sihneh bai” an han ti vang vang a, chutah a Bass satuin “bai, bai, bai” tia thum taka an lo nawr rualte chuan, mipui lam thawm a \hain, phur takin an lo zawm ve \hup \hup \hin a ni. An hlate hi khawtlâng mipui, nu leh pa leh naupangte thlengin an sa thiam deuh vek a, chutiang chuan Dek party hian a hunlai Luangpawn kha a chiah hneh hle a ni awm e.
Dek Party te hian Luangpawn khawtlâng an chiah hneh tak zet a, kum 1960-a England Rock Band rawn lâr chhuak, khawvel pumah anni aia lâr leh huhâng ngah an awm lo ang tia an lo sawi fo ‘The Beatles’ ten khawvel an chiah hneh dân ai khân Dek Party-in Luangpawn khawtlâng a chiah hneh dan kha a nêp bik chuang hauh lo ang tih a rinawm. The Beatles-ho nundân leh incheina, an nundân chu khawvel \halaite entawn a ni a, Israel ram leh hmun thenkhatah phei chuan, an \halaite nun a nghawng khaw loh an hlau hial a, the Beatles-ho chu an rama luh an lo phal lo hial a ni. Chutiang deuh chuan Dek Party-ten, fiamthu nen, hlim leh uang ang reng taka, intihhlimna hlate, hla fiamte sa a, hun an hman \hin chuan, khawtlâng mipuiah nghawng \ha lo a neih palh hlau pawh an awm ve hial a ni mai thei. |um khat pawh, Pu Lalhmingthanga te inneih, Mo lawmnaah Dek Party chu zâi tura sawm an ni ta lo tlat mai a, mipui an hrilhhai viau a ni awm e. Mahse, Mo lawm hun ruahman lawk a zawh hnu, zan lamah Dek Party-te chu an che chhuak ve leh ta a, hlim takin hun an hmang zui leh ta tho a ni awm e. Chutiang chuan, an hun lai khân Dek Party hian Luangpawn khawtlângah hmun lailum a luah a ni.
DEK PARTY-TE AN DARH TÂK DÂN:
Mizoram chu rambuai a ni miau a, kum 1968-ah India sipai ten Mizoram khaw tam tak chu an bul hnai khaw lian deuh zawkah tihluihnain a khalhkhawm a. Luangpawn khua pawh chu Phullenah an khalhkhawm avangin loh theih lohna avangin Phullenah chuan an insawn ta hlawm a. Rambuai boruak rit tak karah pawh, an lo hlimpui em em \hin Dek Party pawh chu a kal zêl hlei thei ta bik lo a, an party member-te chu hmun hran hranah an darh zui ve ta a. Pu Tlângthanpara te chhûngkua phei chu Khalhkhawm hma khân Aizawlah an pêm a.
Midangte pawh, Phullen chu khalhkhawmna hmun ni mahse, Phullenah chuan an awm zui vek chuanglo a. Pu Chawngthanga chu Pawlrang-ah a pêm zui a, Pu B. Rengluta, Pu Lalchuanga, Pu Zakhuma te chu Phullenah an in bengbel zui a, Pu Saithangpuia Sailo, Pu Lalvanga te chu Phullenah rei vak lo an awm hnuah Aizawl-ah an awm zui ta a, Pu Vanlalbula pawh Phullenah rei deuh hlek a awm hnuah Aizawl lamah a insawn ve leh ta a, Pu B. Ngurchhawna chu khalhkhawm hnu lawk, kum 1969 khân Shillong-ah rambuai an tlansan a, rambuai a reh hnuah Mizoramah lo let lehin Phullenah an awm zui a. Tin, Dek Party hmeichhia (nula) te pawh a \hen Aizawlah an awm a, a \hen chu khawkhawm hnuah Luangpawnah an let leh ta a ni.
Chutiang chuan, rambuai khawkhawm avang chuan Luangpawn a \hianho pawl din hlu tak, rambuai karah pawh mipui chawkhlimtu, hla \ha tak tak phuah a hlim taka inpawlho \hin, Luangpawn chanchina hriat reng tawh tur Dek Party chu a lo darh ta a, a uiawm tak zet a ni. A hunlaia inngai leh inthlahlel em em \hin, hlim taka thil tiho \hin nimahse, rambuai khawkhawm avâng leh a hnu zêlah awmna hmun a hran tâk avângte, a \hen ten mual an liam tâk bawk si avangtein Dek Party chu an inhmu khawm hlei thei ta lo a ni.
Dek Party hi \hianho inkawmkhawm mai mah nise, rambuai mangan kara khatiang taka mipui an chawkhlim \hin kha, anmahni leh khawtlâng mipui tân pawh a hlu em em a, hla thar engemaw zat a chhuah phahte hian Dek Party a ti hlu zual em em a, a hunlai mil ang zêla tehin, Dek Party kha Luangpawn khuain a thil neih hlu ber zing ami a ni ve hial awm e. Hengte avâng hian, Luangpawn history-ah Dek Party hian hmun a chang ve reng tawhin a rinawm.
