PU JH LALROPUIA, MUALKAWI KHA AW

        Ni 18.6.2015 Thursday khan dan pangngai angin hnaah ka kal a, tih ngei ngei tur hi a tam ve thin em avangin thuthmun ka thhawhsan phal meuh lo, kei ni a kar buai tak leh hmanhlel taka awm thei a hriselna leh hun tha kan nei hi a lawm awm a, malsawmna dawngah ka inngai ve thin.

Chutia ka buai ve em em lai tak chuan, pa pakhat, pawr ve fap mai, sam tuak deuh phoh phoh, kawr bilh lut lem lo, kawrkilh chung lam kilhkim lo kara awm ruh, ni sa em nasat avanga sen duk deuh char, thlan mawm deuh hliam mai chu a lo lut a. Office lamah aiin ram lamah a khual lo zawk ngei ang tih a che zia atangin a lang thei a, "ka lo leng lut ve e, thil zawh duh ka nei a" a rawn ti a. A tawng zawng chuan a ha chu a kim tawh chiah lo tih a hmuh theih a. Han enthuak pawhin ka thingtlangmi pui, Pu Hawla ten VIP an tih zing a mi ngei kha a nih ka ring nghal a. 

Kan hma ah a rawn thu a, an harsatna hrang hrangte sawi pahin sorkar leh pawl anga enkawlna an dawn te chu beitham hle a ahriat thu te a sawi a. Ka buai ve viau na a, zawhna kan in zawt deuh mawlh mawlh a. A ti ti leh a thu leh hla atang chuan pa danglam tak a niin ka hre tlat a. A mizia chu tlang tak, a rilru a awm te sawi phawng mai mi, mahse a ruka inthlahrung ve tak niin a lang a. A thu rawn ken ber chu an huan thlai te hlawk zawk a an thar theihna tura mithiam te koh chhuah a, an huan ngeiah zirtirna pek an duh a lo ni a.  

A chanchinte ka zawt zui zel a, min chhan dan leh a thu sawi te chuan min hneh ru riau mai a. A hmel en mai ai pawhin a lo upa lem lo a, 'kum 1962 vela piang ka ni a, kum 53 ka ni e' a ti a, a hnathawh nasat avanga lang naupang vak lo a lo nih hmel a. Zirna lamah pawl 3 a zo a, hming ziak thei awrh chauh niin a in sawi a. A nupui pawh pawl 9 zir thleng a ni a.

Mualkawi khuaah hian nupui a neih hnua pem a lo ni a. A hriat danah Mualkawi ram hi Champhai chheh velah chuan ram nei tha, thlai chinna atana tha tak, Motor kawngpui (Border road) in a paltlang a nih vanga pem lut a nih thu a sawi a. A pem chhan chuan ka beng a verh ru riau a, chhungte nei sa pawh ni lo, ro khawm tur nei pawh ni lo, kuthnathawh a hlawhtlin leh mahni ke a din a duh avanga pem a lo ni a, mak ka ti hle mai a. 

Mualkawiah hian VC te hnenah ram a dil a, zawi zawin a enkawl a, thlai kum hlun leh thlai thar hma a ching a, chu'ng chu Champhai ah amah ngeiin a hralh leh thin a. Chu a thawhrah hmang chuan a nupui leh a fate chu a enkawl a, rim takin hna a lo thawk thin a lo ni a. Lehkha a zir sang lo hle na a, a ngaihtuahna leh a rilru chu a ropui em em mai a, a hmel en ngawt anga en chi an i lo tih chu a thusawi dan atang chuan a hriat theih a.

Kan inkawm chhunga a thu sawi thenkhat ka lo chhinchhiah te atang hian a mizia tur chu a hriat theih mai awm e:

1.   Mualkawi ram hi Champhai velah hian a tha ber a, Border road paltlang a nih bawk avangin ka pem chilh tawp mai.

2.   VC te ram min pekah thlai kumhlun Serthlum ka ching a, a thar hma a eitur atan Antam, Bawkbawn, Bean etc ka ching thin a. Huan ka siamin, kangvar hmain ka thlai chin tur ka ngaihtuah lawk fel vek a, ka lo inpeih sa thlap thin.

3.   Ka thlai chin te hi an thar hun ka hre vek a, engtia rei nge enkawl an ngaih ka hre vek a, tichuan Kum 7 hnua thar tur leh Kum 1 hnua thar tur te, thla 3 hnua thar turte nen a inpawlhin ka ching a. Ka huana ka hmalakna te hi ka lehkhabu ah ka theih ang angin ka chhinchhiah ve thin.

4.   Antam, Bean, Maian, Khanghu, Bawkbawn, Changkha, Marchapui etc te hi Champhai ah kan hralh thin a. Antam te hi a tam lai chuan hralh to a harsa a, chuvangin mi thar loh hun a thar turin ka ching thin a. Tunah (June) hian Antam hi a tam vanglai a ni a, mahse kei chuan a hmun tur ka puahchah ve mek chauh a, mi thar loh hunah thar a, man man zawk a hralh ka tum vang a ni.

5.   Ka Serthlum phun te a tam leh vek a, mahse thlai dang - Theite, Theihai leh thlaitesep ka lo ching hlauh a, chu'ng hmang chuan ei tur ka thawk chhuak thin. 

6.   Tunah hian Grape ka ching ve ta a, Grape hi tawp thut a ngaih hun a awm palh thei a, chuvang chuan thlaveng atan Serthlum kum 400 ka phun thar leh tawh.

7.   Rua leh Mau hi enkawl ngai vak lo a ni a, a puitling sam bawk a. Mau tam lai khan Mau chi ka la khawm a, ka huanah ka dah a, Rua pawh ka phun belh zel a, hung 1600 vel zet ka nei tawh a. Rawtuai hi hralh atan a tha a, tin a lo puitlin hunah khawpui a In sa ten an mamawh dawn a, sum hnar a ni dawn a ni.

8.   Grape hi a hralhna awm chiang sa a ni a, a lawm awm khawp mai, mahse engtin nge ka thar hlawk lehzual theih ang tih mawlh mai hi ka rilru luahtu a ni, ka la zawng mek zel a ni.

9.   Lehkhathiam lo ni mah ila, mithiamte leh mifing zawkte zarah ka hlawhtling ve thei a ni.

10. Tin khat (1 Acre) hmunah mi a intodelh loh chuan, Tin sawm (10 Acre) hmunah pawh a intodelh chuang lo ang. Tin 1 hmuna intodelh chuan, Tin 10 hmunah chuan hma a sawn zawk dawn a ni.   

11. Dawt sawi hi hlauh tur a ni.

12. Zu ka in lai pawhin mi pawisa ringin ka in ngai lo, keima thawh chhuah ngeiin ka lei a, midang ta ka a lo thlawnin ka in ngai lo.

        

        Kuthnathawktu, Lo nei mi, lehkha pawh zir sang lo ni mah se, a thu hi a fing a, a puitling em em a, A nupui fanaute a enkawl dan leh an chanchin ka zawt leh ta zel a. Ti hian min chhang leh a-

1.     Fanu 3 leh fapa 1 ka nei a, lehkha ka thiam loh avangin ka fate chuan lehkha thiam se ka ti a, theih tawp ka chhuah ve thin a. Saptawng an thiam theih nan Roman Sikul ah Hostel ah ka dah a, Antam leh thlai dang kan hralhna hmangin an Fee kan pe thin.

2.   Lehkha thiam hi hnathawhna tur a ni a, Lehkha thiam sang apiangin hna thawh tur an hre tam anga, an awm awl mai mai tur a ni lo.

3.      Mahni a intodelh kan tum theuh  tur a ni.

4.      Unaute leh midang laka thil beisei nei thin ho hi, an laka vuivai thin te an ni zawk zel.

5.      Mipa awmchhun nih avanga duat bik a, an sual hi ka rem ti lo.

6.      Inchhunga naupang ber nih vanga duat bik leh awm awl tir bik hi ka rem ti lo.

7.      Kan inkhawngaihna lantirna tur chuan Eitur tha leh silhfen inpek hi a tawk.

8.     Ka fanu nulate chu huisen taka awm turin ka chah a, mipat hmeichhiatna kawngah pawh, kan rilru min hneh loh chuan tuman min ti lui vak thei lo.

9.      Zu ka in thin avangin ka fapa in min entawn a, zu a in ve thin a, Sikul a kal tha lo a, a bang ta nge nge a. Mahse hnathawh erawh a taima hle a, tunah zu a nghei ve tawh a, KTP ah inhmang ve in, tunah hian kan huan chu a kutah a awm a ni ber tawh.

10.  Ka fanu pakhat hi Matric pass tir hram ka tum a, vawi 5 ka exam tir a, mahse a fail zel a. Puanthui a lo tui ve hlauh a, Aizawl ah dawr a siam a, hlawhfa pawh a ruai ve thei ta nual mai.

11.  Ka fanu pakhat hi MSc a zo ve chiah a, eng subject ber nge ka hre chiang lo, tunah hna zawng pahin a inhlawhfa ve mek.

12.  Ka fanu pakhat hi BE a zir mek a, Electrical niin ka hria. Tunah Tamil Nadu ah a awm mek. A hun awlah Pathianthu sawi tein a kal chhuak ve thin a, Vai ramah mi ten Pathian thu sawi turin an sawm ve thin a  ni awm e.

13. Tuna ka ram neih dan chu –

a.      Bungmual         -           10 Tin  -           Theite, Theihai, Khanghu (Puitling tawh)

b.      Serzawl             -           10 Tin  -           Grape, Rua

c.       Mualzen            -           2.5 Tin -           Mau, Theihai, Rua

             Mizo thil siamah chuan Zu leh Meizial hi tui ka tih ber a ni a, mahse ka fapa in min rawn entawn a, zu a in ve phah a, tu ka nei ve tan ta bawk a, an hmuh atan a tha lo ka ti a, zu tha lo te a lo awm ve leh zel bawk nen. Fate vang leh damrei duh vangin Zu chu ka nghei ta a, kum 5 ka nghei tawh a, ka nghei hlen thei em ang chu maw? tiin a zu nghei chhan leh a chhungkaw chanchin chu min hrilh a, kan titi chu tihian a ti tawp ta a –

        “Kan ram –Mizoram ah ngei ka awm a, mi neih ka eiru lo va, Zu ka in lai pawhin midangte ti hek turin ka in lo va, keima thawh chhuah ve te te hmangin ka nung ve a, ka fate zirna atana mi pawisa ka puk chang pawhin rulh loh ka neih ka hre lo a, chuvangin ka nun hi a hlim a, khawlaiah tawhsual tawkin lo thi palh mah ila, kan ram ngei a ni bawk a, ka nun hi a zalen ve asin” a ti nia.!

Heng zawng zawng a sawi zawh meuh chuan darkar fe kan lo inkawm tawh a lo ni a. A thu sawi te ka lo chhinchhiah zeuh zeuh zel a, a hmel leh mizia nen ka en thin a, a thu a ropuiin a fing ka ti hle mai a, pa mawlmang ve hmel tak angin lang mahse, ka tluk lo hle tih ka hria a, ka ngaisang ru hle a. A rawn kalchhan pawh hmalak dan tur kan sawi dun a, hlim takin kan in thlah a, a chhuak tur chuan “Ka chan chin te, kan chhungkaw chanchin te, ka sawi duh loh pui pui te ka sawi ta vak mai a a..! a zia lo hle mai a.!  a ti a, mahse kei chuan a ngaihnawm ka tih thu leh a chhuanawm ka tih thu ka sawi a, kan inthlah liam ta a.